Dat zeg ik:
De geest van Japan waart rond
1 oktober 2010, 10:00 uur | FD.nl
'Kijk uit, want we zitten in het Japanscenario.' Deze dooddoener duikt steeds vaker op in gesprekken die wij voeren over de vooruitzichten op de financiële markten. Vaak wordt dan instemmend geknikt. Velen herkennen zich blijkbaar in deze kreet. De angst voor deflatie, lage groei, complete malaise en nog lagere rentes tot in het einde der dagen – het zit er diep in.
De relatieve onbekendheid met de Japanse situatie helpt natuurlijk een handje. De simplistische vergelijking tussen Japanse toestanden en de huidige situatie in de VS en de Eurozone gaat op belangrijke vlakken echter niet op. We laten een aantal hier de revue passeren.
Allereerst kijken we naar de schaal van de onevenwichtigheden die ten grondslag lagen aan de crises. De Japanse zeepbel in vastgoed en huizen was veel groter dan de hete lucht in de Amerikaanse en Europese markten, jawel, inclusief Spanje en Ierland. Een aardige anekdote verhaalt over hoe de vastgoedmarkt in Japan op zijn top in 1990 het keizerlijk paleis in Tokyo hoger waardeerde dan de gehele staat Californië.
Waarderingen in aandelenmarkten Japan
De waarderingen in de aandelenmarkten in Japan waren daarnaast extreem. De koers-winstverhouding in de Nikkei-225 steeg tot maar liefst 80 en hoger. Vergelijk dat eens met de S&P500, die met een koers-winstverhouding van circa 18 aan de huidige crisis begon. Dit verschil in startpunt is erg belangrijk: deflatie voor Japan was onvermijdelijk, prijsniveaus en waarderingen waren belachelijk en onhoudbaar hoog. Zelfs twee “verloren” decennia later blijft Japan een verdraaid duur land.
De forse demografische tegenwind heeft Japan ook zeker parten gespeeld. In Amerika is hier geen sprake van – de bevolking groeit daar door een relatief hoog geboortecijfer en immigratie nog steeds rap. In Europa speelt vergrijzing in veel landen wel een rol van betekenis, hoewel minder extreem dan in het Japanse geval.
Aanhoudende appreciatie van de yen
Japan had daarnaast te kampen met een aanhoudende appreciatie van de yen in de eerste vijf jaar van de crisis in 1990 - 1995. Vooralsnog hebben de Amerikanen niet echt te klagen op dit vlak, terwijl de euro sinds het aanbreken van de crisis goedkoper is geworden.
Verder is de huidige bedrijfscultuur in de VS en Eurozone aanzienlijk verschillend van Japan in 1990. Bedrijven voeren pijnlijke besluiten en herstructureringen veelal gewoon uit. De winstgevendheid van Amerikaanse en Europese bedrijven herstelde de afgelopen kwartalen sterk. De vergelijking met de Japanse zombiebedrijven van de jaren ’90 gaat dan ook niet op.
Trage en foute beleidsreacties in Japan
Nu denkt u waarschijnlijk dat ik ook ga wijzen op het krachtdadig optreden van beleidsmakers in de VS en Eurozone in deze crisis, wijs als ze zijn geworden door de trage en foute beleidsreacties in Japan. Ik geloof echter niet dat we al te veel op beleidsmakers moeten vertrouwen als het op het opruimen van uiteengespatte zeepbellen aankomt.
Zij staan relatief machteloos tegenover de implosie van grote, opgebouwde onevenwichtigheden. Of gelooft u oprecht dat de heren Bernanke en Obama, om ons gemakshalve tot die verre Amerikanen te beperken, een goede grip hebben op de huidige situatie?
Grote Depressie
De echte rol van beleidsmakers ligt vaak in de opbouw van de zeepbel. Met het spook van de Grote Depressie en Japan in het vizier, is de grootste angst van beleidsmakers dat ze te passief worden bevonden. Met als gevolg een onophoudelijke wervelwind van beleidsmaatregelen om de economie te stimuleren. De effectiviteit van al deze kostbare activiteit is tot nog toe beperkt. De rekening allerminst.
//////////