Ongewild bankier maakt meer van minder bij ING
(Uit THE WALL STREET JOURNAL EUROPE)
Door Maarten Tartwijk
en Archie van Riemsdijk
Toen Jan Hommen gevraagd werd om ING Groep nv te gaan leiden, had de timing niet slechter gekund. De Nederlander was juist van plan om naar de Verenigde Staten te verhuizen om meer tijd door te brengen met zijn kinderen en kleinkinderen. Zonder veel ervaring als bestuurder van financiele dienstverleners was hij een verre van vanzelfsprekende kandidaat om de bank- en verzekeringsgigant door de grootste crisis in zijn geschiedenis heen te loodsen.
"Daar schrok ik wel even van, moet ik eerlijk zeggen", zegt hij. "De eerste afweging was: kan ik dit? Heb ik in huis wat nodig is om dit te doen?"
Meer dan twee jaar later, zijn de twijfels weggeebt. Gezeten aan een kop thee in zijn kantoor in het ING-hoofdkwartier aan de Amsterdamse Zuidas, komt Hommen ontspannen over. "Je moet oppassen, want het begint nog leuk te worden", zegt hij met een glimlach.
Hoewel hij geen uitspraken doet over zijn toekomst - zijn contract eindigt in 2013 - zegt Hommen dat hij nog niet klaar is en dat hij moet zorgen dat ING, dat tijdens de financiele crisis twee keer moest worden gered door de overheid, ook na zijn vertrek nog jaren gezond blijft.
"We zullen onszelf zodanig moeten runnen, dat we nooit meer terug moeten naar de overheid, onder welke omstandigheid dan ook", zegt hij, "Dat is een absolute noodzaak."
Hommen wordt alom geprezen voor de manier waarop hij een van de grootste financiele concerns van Europa door de kredietcrisis laveert, en de fundamenten heeft neergezet voor een reorganisatie die de mondiale financiele reus zal omvormen tot een op Europa gefocuste bank.
"Niemand betwijfelt dat hij de leider is. Hij heeft het bedrijf geweldig geholpen een nieuwe richting in te slaan en veel kosten te besparen. Ik hoop dat hij zo blijft doorgaan", zegt Tom Muller, een analist bij de Amsterdamse private bank Theodoor Gilissen.
ING raakte in zware problemen toen zijn 27,7 miljard euro grote "Alt-A"-portefeuille van Amerikaanse herverpakte hypotheken in korte tijd miljarden minder waard werd.
In oktober 2008, kort voordat het bedrijf zijn eerste kwartaalverlies in zijn geschiedenis moest rapporteren, wendde ING zich tot de Nederlandse overheid voor een kapitaalinjectie van 10 miljard euro. Maar de staatssteun stelde beleggers onvoldoende gerust, zodat de Nederlandse regering een paar maanden later alsnog 80% van de risico's van de Alt-A-portefeuille op zich moest nemen. De ingrijpende gebeurtenissen eisten hun tol van de toenmalige CEO Michel Tilmant, die gezien zijn persoonlijke toestand zijn functie moest neerleggen.
Het was moeilijk om snel een opvolger te vinden. Hommen, die op dat moment voorzitter was van de Raad van Commissarissen van ING, bleek de beste, en wellicht de enige persoon die beschikbaar en bereid was om Tilmant te vervangen. "Ik heb niet gekozen, ik ben gekozen", zegt hij, met een glimlach.
De Europese Commissie verplichtte ING om zijn balans met zo'n 45% in te krimpen voor het einde van 2013, als voorwaarde voor goedkeuring van de ontvangen staatssteun. De gedwongen reorganisatie betekent het einde van ING als een echte mondiale speler in de financiele sector. Wat overblijft is een bank die zijn winst voor het grootste deel in de Benelux-landen haalt.
Het concern, dat in 1991 ontstond door een fusie van verzekeraar Nationale-Nederlanden met de NMB Postbank Groep, groeide in het eerste decennium van het nieuwe millenium uit tot een van 's werelds grootste multinationals, naar omzet gemeten, met activiteiten in meer dan vijftig landen en meer dan 100.000 werknemers. De expansie werd gedreven door overnames en het zeer succesvolle internetbankmodel ING Direct, dat in veel markten werd uitgerold, waaronder de Verenigde Staten en Duitsland. Het ING-logo met de oranje leeuw dook wereldwijd op bij grote sportevenementen, van Formule-1 racewedstrijden tot de marathon van New York.
Onder leiding van Hommen wordt ING in brokken verdeeld en ingekrompen tot een kleiner, beter bestuurbaar bedrijf. Volgend jaar wil het concern zijn verzekeringstak afstoten, via twee aparte beursgangen voor het Amerikaanse en voor het Europese verzekeringsbedrijf. Ook is de multinational op zoek naar een koper voor zijn Amerikaanse online-spaarbank ING Direct USA.
Het is een van de grootste reorganisaties in de geschiedenis van het Nederlandse bedrijfsleven. Bovendien is het een zeer complex project, gezien de nieuwe strengere kapitaaleisen voor banken en verzekeraars en de aanhoudende schuldencrisis die de financiele markten volatiel houdt. Eerst moest ING zijn verzekeringstak afsplitsen van de bankactiviteiten, een operatie die bijna 300 miljoen euro zal kosten. Nieuwe regelgeving in de VS en Europa noopte ING tot twee aparte beursgangen voor zijn verzekeringstak.
Hommen maakt overuren om het voor elkaar te krijgen. "Het is lang geleden dat ik een goed boek las", verzucht hij.
Een van de grootste uitdagingen is om te zorgen dat de reorganisatie niet ten kosten gaat van de operationele resultaten van ING. "Daarom staat communicatie met klanten en werknemers hoog op mijn prioriteitenlijst", zegt hij.
Hommen, die bedrijfseconomie studeerde in Tilburg, is een relatieve nieuweling in de bancaire sector. Hij begon zijn carriere als controller bij aluminiumbedrijf Lips, dat later werd overgenomen door Alcoa Inc.
Een carriere van 22 jaar leidde tot zijn aanstelling als chief financial officer bij de Amerikaanse aluminiumgigant in 1991. Zes jaar later keerde hij terug naar Nederland om CFO te worden van Koninklijke Philips Electronics nv. Bij beide concerns verwierf hij een reputatie van ijverig cijferaar, die alle aspecten van de bedrijfsvoering intensief bijhoudt, zowel de kosten als de klant. Hij leidde grote reorganisaties bij Alcoa en hielp Philips weer een gezond bedrijf te maken in de late jaren negentig.
Hij weet misschien niet alles van retailbankieren en noemt het verzekeringsbedrijf van nature zeer complex. Maar zijn ervaring met reorganisaties blijkt zeer nuttig voor ING. "De belangrijkste vraag is of je strategische leiding kunt geven en helderheid kunt bieden aan de werknemers", zegt hij.
Sommige waarnemers maken zich zorgen of de ingekrompen ING wel groot genoeg zal zijn om een overname door grotere spelers in Duitsland of Frankrijk te kunnen afweren. Hommen erkent dat groei belangrijk is om de onafhankelijkheid van ING te waarborgen, waar hij aan toevoegt dat een sterke banksector van groot belang is voor een open economie als Nederland.
"Je zou niet willen dat je als Nederlander naar bijvoorbeeld Madrid, Berlijn of Parijs zou moeten om daar je leningen te krijgen. Dus het is belangrijk dat we onafhankelijk blijven. Daarvoor zullen we moeten blijven groeien", zegt hij.