Drie manieren waarop medicijnen winst opleveren
Gisteren, 06:00
Update: gisteren, 23:01
‘Patiënten maken ook zelf extra kosten’ (PDF)
Medicijnen vergroten voor veel mensen de kwaliteit van leven. Daarnaast leveren ze ook een indrukwekkende economische winst. Drie voorbeelden.
(foto: Frank Muller/HH)
Reuma
'Patiënten maken ook zelf veel extra kosten'
‘In de jaren 80 was de gemiddelde ligtijd in ziekenhuizen voor reumapatiënten nog 200 dagen per jaar. Dankzij betere medicijnen is dat nu bijna nul’, zegt Ingrid Lether, manager onderzoek en innovatie bij het Reumafonds. ‘Vroeger waren er gevallen waarbij kinderen met reuma op hun derde het ziekenhuis ingingen en er pas op hun 18e uit kwamen.’
Het eerder kunnen stellen van de diagnose dankzij nieuwe laboratoriumtesten, maakt het mogelijk dat patiënten tegenwoordig veel eerder worden behandeld met medicijnen. Het gevolg van die aanpak is dat de meeste patiënten met reumatoïde artritis hun ziekte onder controle kunnen krijgen met een goedkoop medicament (methotrexaat). Bij de patiënten die niet met dergelijke medicijnen zijn te behandelen, omdat de medicijnen nauwelijks of geen effect hebben (of teveel bijwerkingen) worden vaak met goed resultaat behandeld met de aanzienlijk duurdere biologicals.
Lether pleit naar Scandinavisch voorbeeld voor een register waarin gebruik en kosten van (nieuwe) medicijnen worden afgezet tegen de baten. Daarbij wijst zij ook op de indirecte kosten. ‘Vergeet niet dat mensen zelf veel extra kosten maken, gemiddeld €2000 per jaar. Van paracetamol tot de aanpassing van hun auto. En wat te denken van mensen die noodgedwongen minder gaan werken. Dat gat wordt echt niet door het UWV opgevuld.’
Kanker
Onthouden dure behandeling
Het perspectief voor patiënten met kanker is de afgelopen jaren enorm verbeterd, mede dankzij nieuwe, dure geneesmiddelen. De helft van de patiënten met uitgezaaide dikkedarmkanker stierf twintig jaar geleden binnen zeven maanden. Die grens is nu verschoven naar dertig maanden.
Nog een voorbeeld: Negentig procent van de patiënten met uitgezaaid melanoom (agressieve huidkanker) stierf tot voor kort binnen een jaar. De hoop is dat nieuwe medicijnen de overlevingskans verhogen tot veertig procent of zelfs zestig procent. Het gaat wel om dure behandelingen, van soms meer dan €80.000 per patiënt.
Nederlandse patiënten worden die dure behandelingen soms onthouden, zo stelt oncoloog Kees Punt van het AMC in Amsterdam. Hij schat dat jaarlijks honderden patiënten met darmkanker het middel Avastin niet krijgen, hoewel dat volgens de richtlijnen wel zou moeten.
Minister Edith Schippers besloot deze zomer het middel Nivolumab niet automatisch te vergoeden voor patiënten met borstkanker, ook als die daar volgens de richtlijnen wel recht op hebben. De effectiviteit van het medicijn wordt opnieuw beoordeeld om te bekijken of de hoge prijs is gerechtvaardigd.
Artsen als Punt roepen farmaceutische bedrijven op hun prijzen te verlagen, maar stellen ook dat het onvermijdelijk is dat de budgetten voor nieuwe geneesmiddelen omhoog gaan. Patiëntenorganisaties voelen zich gemangeld. Ze zeggen de zorg over de hoge kosten te begrijpen, maar volgens hen moeten patiënten wel de best mogelijke behandeling krijgen.
Migraine
Kostenpost op de werkvloer
‘Migraine is een van de meest kostbare ziektes op de werkvloer’, zegt Michel Ferrari, neuroloog en hoofdpijnspecialist in het Leidse LUMC. ‘Uit meerdere onderzoeken blijkt dat de directe kosten aan verzuim in Europa in de miljarden lopen. De indirecte kosten bedroegen in 2011 in de EU €56 miljard, voornamelijk door werkverzuim. Deze zijn lastig te berekenen omdat mensen bijvoorbeeld toch naar hun werk gaan, maar niet optimaal functioneren.'
Naar schatting 15 procent van de volwassenen heeft regelmatig last van migraine. Ferrari denkt dat de baten van nieuwe medicijnen in de vorm van minder arbeidsverzuim en meer arbeidsparticipatie mogelijk groot genoeg zijn om de uitgaven aan geneesmiddelen terug te verdienen. ‘In 1991 werden de triptanen geregistreerd. Die waren toen duur en ik herinner me nog goed hoe moeilijk het was om ze geaccepteerd en vergoed te krijgen. Maar kijk eens naar de besparing. De patiënt ligt niet meer drie dagen in bed, maar is aan het werk.’
Ferrari ziet voor de nabije toekomst een aantal nieuwe middelen tegen migraine op de markt komen. ‘Veelbelovend is de behandeling waarbij antilichamen worden ingespoten die aanvallen kunnen voorkomen. Die zullen ongetwijfeld duur zijn.’ De farmaceutische industrie, zo merkt Ferrari, is tegenwoordig ‘als de dood’ een middel op de markt te brengen met het oog op mogelijke bijwerkingen. ‘De heersende claimcultuur verhoogt de kans dat medicijnen in een laat stadium van de ontwikkeling alsnog worden afgeschoten, dit drijft de prijs van andere nieuwe medicijnen op. Aspirine zou bijvoorbeeld nu niet op de markt komen omdat de bijwerkingen niet meer worden geaccepteerd.'