Nooit kregen Nederlandse melkboeren zoveel geld voor liter melk, bioboeren hebben nakijken
REPORTAGE
Nederlandse melkveehouders hadden vorig jaar een historisch hoog inkomen. Het rijk wil dat meer boeren biologisch gaan werken. De familie Verstraten in Westerbeek ziet nog te veel (financiële) nadelen om over te stappen.
Jurriaan Nolles 24-01-23, 07:00 Laatste update: 09:28
0 REACTIES
Met in zijn kielzog de kwispelende herder Senna wandelt melkveehouder Lucas Verstraten (27) in zijn blauwe overal tussen de 140 koeien van hem en zijn vader. Hoe vaak heeft hij het afgelopen jaar hier niet tobbend rondgelopen? Stikstof, uitkoopregeling; zijn toekomst als boer die plots op het spel stond.
Maar al die tijd was er tenminste één lichtpuntje: de melkprijs. Nooit kregen Nederlandse melkveehouders zoveel geld als in 2022 voor een liter melk: in piekmaanden meer dan 60 cent per liter, terwijl ze in voorgaande jaren slechts 30 tot 35 cent gewend waren.
En daarbij hoorde ook een historisch hoog inkomen, dat de hoge kosten van bijvoorbeeld voer en energie (zie kader) ruimschoots compenseerde, blijkt uit cijfers van de universiteit van Wageningen: meer dan 115.000 euro voor een gemiddeld boerengezin. Dat is 70.000 meer dan in 2021, en ook tienduizenden euro’s meer dan het gemiddelde over meerdere jaren.
Over een paar maanden pas, komt de accountant van dit bedrijf in het Westerbeek met het jaarverslag, maar de contouren daarvan zijn al duidelijk ,,We houden dit jaar een ton meer over dan we gewend zijn’', zegt vader Jos Verstraten aan de keukentafel in Brabant.
Inkomensverschil
Mooi nieuws voor de Nederlandse melkveehouders, en zeker voor boeren die ‘gangbare’ melk produceren, zoals de familie Verstraten doet. Ook biologische melkveehouders incasseerden het afgelopen jaar een goed inkomen, zo’n 70.000 euro.
Maar zij lopen wel 45.000 euro achter op boeren die niet biologisch zijn. Het inkomensverschil van vorig jaar is extreem, maar in de voorbije twintig jaar was het inkomen van een biologische boer op z’n best gelijk, in elk geval niet significant hoger dan het inkomen van een gangbare melkveehouder. En dat terwijl biologische landbouw over het algemeen minder impact op het milieu heeft. Een onderzoek van de universiteit van Wageningen laat zien dat biologische melkveehouderij de stikstofcrisis kan verkleinen.
Afdwingen
Later dit jaar komt Piet Adema, de minister van Landbouw, met een Landbouwakkoord, waarin hij supermarkten, banken en andere partijen in de voedselketen wil afdwingen om tot de duurzame voedselvoorziening te komen, desnoods per wet. Hij denkt onder meer aan afspraken over de hoeveelheid duurzame producten die in het schap moet liggen.
© Koen Verheijden
Biologisch worden? Aan de keukentafel in Westerbeek is het daar nooit serieus over gegaan. Jos ziet vooral financiële bezwaren: ,,We zijn een intensief bedrijf. Als wij biologisch zouden gaan boeren, dan zijn we niet meer zelfvoorzienend voor het voer. En we moeten veel voer kopen voor onze 140 koeien. Biologisch voer is veel duurder. Of minderen in koeien, maar dat betekent dan weer minder melkopbrengsten.’'
En ja, Verstraten wijst ook naar het verschil in inkomen. ,,Financieel is er geen prikkel. Als je biologisch wordt, heb je geen enkele garantie op eenzelfde loon. Alleen dan zouden we het overwegen.’' Volgens Alfons Beldman, onderzoeker melkveehouderij aan de universiteit van Wageningen, zijn er best boeren bereid om te veranderen door minder dieren te houden en duurzamer te worden. ,,Maar dan willen ze wel perspectief op een minimaal vergelijkbaar inkomen, ook voor de lange termijn. Dat kan niemand ze nu geven.’' Hij ziet meer problemen als te veel boeren opeens biologisch zouden worden: ,,Dan komt er binnen korte tijd veel biologische melk op de markt. En een groter aanbod leidt tot een lagere prijs.’'
De meeste boeren nemen nu geen grote beslissingen, wachten met grote investeringen
Alfons Beldman, Universiteit van Wageningen
Bert Talens, melkveehouder in Almere, is in 2012 wél omgeschakeld naar een biologische boerderij. ,,Van 2015 tot 2017 had ik een goed inkomen, soms beter dan van mijn gangbare collega’s. Maar de jaren daarna was dat nooit meer het geval. Dan denk je wel eens: waar heb ik het allemaal voor gedaan?’’
Bureaucratie
Want zo voelt het voor Talens: financieel gaat hij er niet op vooruit, en ook de overheid werkt volgens hem niet mee. ,,Ze werken eerder tegen met hun regeltjes en bureaucratie. Als ik mest naar de akkerbouwer breng, waar ik mee samenwerk moet dat met gps en een geborgde vrachtwagen. Er wordt alleen gedacht in problemen. Ook vanuit de politiek komen er geen voordelen voor biologische boeren.’'
De cijfers laten zien dat boeren huiverig zijn om over te schakelen. Het aandeel biologische landbouwgrond steeg afgelopen jaar wel, maar voorzichtig: van 4,3 naar 4,4 procent. Daarmee loopt Nederland achter in Europa. Want die 4,4 procent komt nog niet in de buurt van het Europese gemiddelde van 9,2 procent. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit streeft zelfs naar 15 procent in 2030.
Verandering zal nodig zijn, aldus Beldman. ,,We zullen de emissies moeten terugbrengen. De essentie is dan wel hoe het verdienmodel van boeren eruit komt te zien. Het Landbouwakkoord kan een middel zijn. Maar hoe wil de minister de markt gaan dwingen? We moeten niet vergeten dat ook veel zuivel naar andere landen in Noord-West Europa gaat.’'
In de boerderij in Westerbeek gaan ze voorlopig door op de ingeslagen weg. Ook de jonge Lucas Verstraten ziet voorlopig niets in biologisch boeren. Met hun 140 koeien gaat het nu goed, en meer dieren de deur uit doen? Hij ziet niet in hoe ze dan tot hetzelfde inkomen moeten komen. De prijs voor biologische melk en gangbare melk is nu bijna gelijk.
Hij trekt een overal aan, gaat naar de koeien, en Senna gaat mee. Ze zijn trots op het bedrijf dat ze hebben. ,,Met minder dieren kan het wel, maar dan alleen met garanties voor een goede melkprijs.’' De vraag is wat ze gaan doen met de inkomsten uit hun uitzonderlijke jaar. ,,Voorlopig even niks’', zegt vader Jos. Hij wijst op de onzekere tijd, waarin de politiek nog altijd geen oplossing biedt voor het stikstofprobleem.
Bovendien hebben ze ook te veel meegemaakt met de melkprijzen. Tussen 2015 en 2017 stonden ze nog rood bij de voerleverancier en de dierenarts. En bovendien weet niemand wat de toekomst brengt. Onderzoeker Beldman ziet hetzelfde gebeuren: ,,De meeste boeren nemen nu geen grote beslissingen, wachten met grote investeringen. Ze weten niet hoe de vele aangekondigde veranderingen concreet worden ingevuld.’’