'We blazen collectief volgende zeepbel op'
31 december 2009 | Het Financieele Dagblad
Door: Clahsen, A.;Mierlo, J. van
Arend Clahsen en Joost van Mierlo
Met Willem Buiter (60) stelt Citigroup een van zijn grootste criticasters aan. Op 4 januari begint hij als hoofdeconoom bij de bank die hij 'een conglomeraat van worst practice' noemde. 'Om te zien dat de volgende zeepbel in China ontstaat, is niet meer nodig dan tien vingers en een telraam.'
Londen
Met venijn heeft Willem Buiter de laatste twee jaar gereageerd op de financiële crisis. De teneur: er is te weinig gedaan en te laat gereageerd en banken is grotendeels de hand boven het hoofd gehouden. Aan die rol van onafhankelijk commentator komt een eind. Uitgerekend bij de bank die hij als een van de ergste uitwassen zag, komt hij als hoofdeconoom aan boord.
Het was een kans die hij naar eigen zeggen niet kon laten schieten, nu het bankwezen zichzelf aan het heruitvinden is. 'Citigroup is langs de rand van de afgrond gescheerd en keert terug naar de basis. Het lijkt mij prachtig aan die reconstructie mee te werken. Verder ben ik zestig, heb ik als beleidsbepaler bij Bank of England gewerkt, als hoofdeconoom bij Oost-Europabank en in de academische wereld. Dit is wellicht de enige kans om bij een private instelling - de laatste plek waar ik niet heb gewerkt - aan de slag te kunnen op zo'n positie.'
Telt het zwaar uw blog op te geven vanwege uw nieuwe baan?
'Het is een offer, maar zo'n blog kan alleen geschreven worden door iemand die academicus is óf gepensioneerd en bij voorkeur allebei. Op Maverecon kon ik schrijven wat ik dacht of bewust provoceren. Dat kon niet bij Bank of England en Europabank. Je kunt wel je mening substantieel uitspreken, maar niet op die vrijzinnige, eigenzinnige manier.'
Er worden sneren uitgedeeld aan dé criticaster van de grote banken die bij Citigroup begint.
'Citi is teruggekomen van het financiële supermarktmodel. Het heeft de meest globale commercial en corporate banking activiteiten en is actief in 140 landen. En er is een grote investment bank. Twee activiteiten bij elkaar, dat lijkt mij het maximum wat je vanuit spanwijdte kunt doen. Die bezinning is overigens twee jaar aan de gang, al trad vorig jaar een versnelling op toen de meeste grote banken in de Noord-Atlantische wereld insolvabel bleken.'
Dit jaar was u toch nog voorstander van volledige nationalisatie?
'Nee, ik heb gezegd dat als er steun aan banken wordt verleend, het verstandiger is de zaak helemaal te nationaliseren. Dat is beter dan een gedeeltelijk staatseigendom waarbij er weinig mogelijkheid is effectieve controle uit te oefenen. Of je moet ze het geld geven en zeggen "the taxpayer loves you, now go away and never do it again", of je moet ze in ''ownership'' nemen. Bij gedeeltelijke inmenging is de kans groot dat de banken zich uitsluitend richten op het snelst mogelijke vertrek uit de onwelkome greep van de overheid, in plaats van dat het van bankieren komt. Dat is duidelijk overal het geval geweest.'
Nu betalen banken de steun versneld terug, inclusief Citigroup.
'Alle banken pogen hun onafhankelijkheid terug te krijgen. Dat kan alleen op basis van twee voorwaarden. De eerste is dat de belastingbetaler een goed rendement haalt. De tweede is dat er genoeg kapitaal overblijft voor normale bankactiviteiten. Bij de aflossingen in Amerika is het overheidsrendement goed geweest. Bij Citi - ik werk er nog niet - moeten de onderhandelingen maanden hebben geduurd en is aan de voorwaarden voldaan. De bank zal voldoende kapitaal hebben om tegenslag op te vangen. Het laatste wat iedereen wil, is een bank die na zes maanden in de problemen komt.'
Zijn de banken in hun herstel geholpen door de centrale banken?
'Dat geldt voor banken overal ter wereld. In de eurozone kun je voor 1% lenen "all you can eat" tegen waardeloos onderpand . Als je dat tegen 3% uit kunt zetten in - bij voorkeur niet-Griekse - overheidsschuld, heb je een geldmachine. Het beleid van centrale banken helpt banken herkapitaliseren. Daarom lijken die winsten ook zo goed de laatste paar kwartalen. Als dat een neveneffect is van de lage rente, is dat mooi meegenomen. Het gevaar is dat er te lang wordt doorgegaan met de lage rentevoet, uit angst dat anders de solvabiliteit van banken verslechtert. In Japan heeft dat in het verleden zeker gespeeld. In het Westen moeten we dat afwachten. Ik verwacht dat de Europese Centrale Bank als eerste de rente verhoogt en dat Bank of England volgt. Over Amerika is veel minder te zeggen. De Fed is in de greep van de vrees voor interventie van het Congres.'
Bent u bevreesd dat de lage rente te lang wordt doorgezet?
'Ja. De Fed heeft in 2003 en 2004 meegeholpen de laatste zeepbel op te blazen. Nu zijn we collectief bezig in de opkomende markten de volgende zeepbel de lucht in te sturen. Daar moet een einde aan komen. Anders kunnen we daar binnen vijf jaar een nieuwe crisis verwachten. Hier is de rente laag, waardoor grote overschotten die kant op stromen. Verder voeren opkomende markten een slecht wisselkoersbeleid. Daardoor worden valutareserves opgebouwd die niet te neutraliseren zijn. Dat komt nog boven op de stimuleringsprogramma's. China pompt twee jaar achtereen 7% van het bruto binnenlands product de economie in via de staatsbanken. Over twee, drie jaar zijn al die banken failliet en moeten ze geherkapitaliseerd worden. Die leningen worden gebruikt voor de opbouw van een enorme overcapaciteit.'
'In China, Brazilië, India, Turkije en Indonesië worden door onze lage rentevoet en door hun onbekwame, gevaarlijke wisselkoersbeleid nu de grote credit booms en asset booms opgebouwd. Die knappen over vijf jaar, of zeven als je een optimist bent.'
Moet u dan niet daar gaan zitten in plaats van in Londen?
'Londen is een geweldige observatiepost voor de wereld. Je hoeft niet in Azië te zitten om die zeepbel te voorspellen. Als je tien vingers hebt en een telraam, kun je dat ook. Men verkijkt zich op die groeicijfers in China. Als er geen drinkwater is of lucht om te ademen, is het leuk 9% te groeien, maar dat zal de modale Chinees veel minder helpen dan de bbp-cijfers suggereren. Maar de overschatting van de welvaart in het bpp is nog nooit zo groot geweest als juist in deze periode van versnelde en vernielende industrialisering. En dan zijn er nog de financiële excessen. Er is weinig ervaring met het managen van snelle kredietgroei. Er is geen kwaliteitscontrole. Vooral in China is de kredietverlening volledig gepolitiseerd. Dat wordt interessant om te volgen. Een paar jaar "the sky is the limit" en dan weer een ouderwetse grote crash.'
Dat is niet te voorkomen?
'Dat blijkt uit niets, tenzij men plotseling de religie ontdekt, de wisselkoers sterk laat stijgen en de kredietgroei inperkt. Maar alles wat een risico betekent voor minstens 8% groei, wordt in China politiek verworpen.'
Dat is China, maar is die gerichtheid op groei de laatste twintig jaar niet waar alle centrale banken zich schuldig aan hebben gemaakt?
'Dat is een uitwas van het Greenspan-tijdperk. Onder hem was er een enorme zelfoverschatting en euforie in de benadering van het economische beleid. Als er een zeepbel ontstaat, kan een monetair beleidsbepaler niets doen, tenzij de bubbel invloed heeft op de prijs van goederen en diensten. Dat is meestal niet het geval, waardoor je een heleboel asset booms en busts kunt hebben.'
'Om de opbouw van zeepbellen tegen te gaan, heb je andere ins