vr 11 jul 2014, 22:14
Bouwreuzen wankelen
door Joris Polman
De economische crisis, zware projectverliezen en zwak bestuur hebben de beurswaarde van de vier Nederlandse bouwers gedecimeerd. Wat brengt de toekomst voor deze bouwreuzen? „Consolidatie zou logisch zijn.”
Wie voor het uitbreken van de crisis geld in een van de vier Nederlandse bouwgiganten heeft gestoken, heeft nu pijn in zijn portemonnee. Bouwers verloren sinds 2007 tussen de 80 en 94% van hun beurswaarde (zie illustratie). Een waar bloedbad voor beleggers.
Een veelgehoord, en bepaald niet onterecht excuus, is de crisis. De bouwsector betaalde een hoge prijs, niet in de laatste plaats omdat ze te laat waren met aanpassen aan de marktomstandigheden, zegt emeritus hoogleraar Hugo Priemus van de TU Delft. „Bouwbedrijven hebben de diepte en de duur van de crisis onderschat en denken steeds dat er heel dichtbij licht gloort aan het einde van de tunnel. De markt van grote bouwbedrijven is kwetsbaar en dat is onvoldoende onderkend.”
Wankelen
De vier beursgenoteerde bouwers staan na zes jaar crisis nog steeds overeind, maar wankelen wel. BAM, Heijmans, Ballast Nedam en het bouwgerelateerde Imtech hebben inmiddels allemaal een of meerdere aandelenemissies gedaan. Bij alle vier is sinds 2008 de topman vervangen, waarbij dient te worden aangetekend dat de positie van zittend topman Nico de Vries (BAM) allerminst zeker is. En bij ten minste twee (Imtech en Ballast Nedam) van de vier hebben de banken de controle deels overgenomen. Toch betekent dat allerminst dat de bedrijven het ergste hebben gehad. BAM, met ruim €7 miljard omzet de grootste bouwer van ons land, moest deze week zware verliezen rapporteren op projecten in Duitsland en Engeland. Pijnlijk, aangezien het bedrijf nog amper was bekomen van een miljoenenstrop in augustus vorig jaar, onder meer op de bouw van het NAVO-hoofdkwartier in België.
Natuurlijk zegt topman De Vries dat hij BAM „onder controle” heeft. Maar erg overtuigend is dat allang niet meer, zegt econoom David Tomic van beleggersvereniging VEB. „Dat zei hij ook in augustus 2013. Een emissie was toen onvermijdelijk. Afgelopen april, tijdens de aandeelhoudersvergadering, riep hij dat er geen nieuwe tegenvallers zouden komen. En afgelopen week, toen hij toch weer zware projectverliezen bekend moest maken, zei De Vries opnieuw ’in control’ te zijn. Maar ondertussen is de onzekerheid in de markt groot.”
Controle
Het is een patroon dat ook te zien is bij de concurrenten, zegt hoofd aandelenbeheer Jack Jonk van Delta Lloyd. „De rode draad is de gebrekkige controle op grote projecten.” Ballast Nedam ging bijna onderuit nadat het zich vertilde aan de verbreding van de A15 in het Botlekgebied. Schade: €87 miljoen. Imtech vertilde zich niet zo zeer, maar ontdekte pas na jaren dat de Duitse directie knoeide met de boeken. Het bedrijf moest honderden miljoenen afwaarderen.
Imtech en Ballast Nedam liggen inmiddels aan de ketting van de banken en financiers. „Totaal gebrek aan controle en risicomanagement enerzijds en de noodzaak om volume te scoren anderzijds heeft deze bedrijven opgezadeld met projecten die tegenvallen en dus met grote verliezen. Daarmee zakken ze door de bankconvenanten en voilà, dan zijn ineens de banken de baas”, zegt analist Teun Teeuwisse van Kempen & Co. Ook voor BAM dreigt dit scenario, waarschuwde ABN Amro eerder deze week al.
Alarmerend
De marges van de bouwers zijn ondertussen dermate laag dat iedere misser direct alarmerend is. Dat komt ook omdat de concerns sterker op omzet dan op cash hebben gestuurd. „Daarbij maaien ze het gras voor elkaars voeten weg en verzieken de markt voor elkaar én zichzelf. Nu zijn ze ten langen leste zelf ook slachtoffer, nadat ze in de afgelopen jaren eerst veel van hun personeel hebben vervangen voor goedkope flexwerkers en schijnzelfstandigen. Een domme strategie, want ook daardoor raak je controle kwijt”, zegt voorzitter Charley Ramdas van FNV Bouw.
Beleggers hebben grote twijfel of de bedrijven er allemaal weer bovenop komen. Delta Lloyd is al helemaal uit Imtech gestapt. „Dat concern werkt de komende jaren alleen nog maar voor de bank. Maar ook bij Ballast mag wat ons betreft nu echt niks meer misgaan”, zegt Jonk.
Analist Teeuwisse is ronduit somber. „Bij BAM en Ballast weet je dat het management geen idee had van de risico’s en de potentiële ellende. De kans dat er nog meer projectverliezen komen is dan ook substantieel. Dat maakt beleggen in deze bedrijven bijzonder onaantrekkelijk.”