Nieuwe Botlek-brug zorgt voor grootste kostenoverschrijding A15-project
Hans Verbraeken, Alexander Weissink
dinsdag 7 oktober 2014, 6:00
Update: dinsdag 7 oktober 2014, 15:33
Ballast Nedam
Fred Steenman
Nieuwe Botlek-brug oorzaak ?grootste kostenoverschrijding A15 (PDF)
De grootste kostenoverschrijding in het publiek-private samenwerkingsproject A15 Maasvlakte-Vaanplein is geboekt bij de aanleg van de nieuwe Botlekbrug. Een ontwerpfout van aannemer Ballast Nedam, een van de partners in het bouwconsortium A-Lanes A15, is de oorzaak, zo zeggen bronnen.
Bouwconcern Ballast Nedam heeft gisteren een nieuwe kostenoverschrijding gemeld bij het grootste publiek-private infrastructuurproject van Nederland tot nu toe, het A15 Maasvlakte-Vaanplein. Het complexe project is goed voor een totale aanneemsom van €1,5 mrd.
Kostenstijging onbekend
De in 2011 gestarte tracé-uitbreiding Maasvlakte-Vaanplein, met twee tunnels en een nieuwe Botlekbrug, is al voor 70% klaar en moet volgend jaar april onverbiddelijk worden opgeleverd. Het is een zogenoemd DBFM-contract (design, build, finance en maintain), waarbij het consortium Rijkswaterstaat een kant-en-klare doorstroming op het traject biedt gedurende 25 jaar.
Het concern meldde gisteren dat de totale kostenoverschrijding op het project — al in juli geraamd op € 217 mln — is opgelopen tot €253 mln. Gezien het belang van 40% dat Ballast Nedam in de bouwcombinatie heeft, loopt de overschrijding voor de aannemer uit Nieuwegein op van € 87 mln tot €100 mln. In het vierde kwartaal zullen de kosten nog verder stijgen, zo waarschuwde het concern gisteren.
Miscalculatie
Een belangrijke reden voor de kostenoverschrijding is de Botlekbrug , die vorige week met veel spektakel op zijn plek is gehesen, Daarbij veroorzaakte het verschil in eisen die de betrokken partijen aan de gecombineerde spoor- en autowegbrug stellen volgens bronnen een grote extra kostenpost. Ballast Nedam had bij het ontwerp de brug voor zowel weg als spoor als een geheel gezien, met als gevolg dat het concern was uitgegaan van te lichte bouweisen.
Maar de eisen die spoorwegbeheerder ProRail hanteert voor een spoorbrug zijn vele malen hoger dan die voor een wegtransportbrug. De hele brug moest daarom aan de hoogste eisen voldoen, zowel het wegdeel, als het spoordeel. Daardoor viel de brug veel duurder uit dan gedacht.
Schuldige aanwijzen
Over de oorzaak van de nieuwe kostenoverschrijding wil Ballast Nedam niet uitweiden. 'Ballast Nedam heeft zich in het persbericht van vanochtend niet uitgelaten over de oorzaak van de kostenoverschrijdingen, die A-Lanes A15 in de meest recente rapportage heeft gemeld', reageerde een woordvoerster gisteravond. ProRail verwees desgevraagd naar Rijkswaterstaat. Het bouwconcern wil überhaupt geen concrete voorbeelden noemen van extra projectkosten, om te voorkomen dat de beeldvorming over de claims wordt gereduceerd tot slechts één of twee concrete zaken, aldus de woordvoerster.
Maar de kostenoverschrijdingen moeten volgens Ballast Nedam in ieder geval wel voor rekening komen van de opdrachtgever, Rijkswaterstaat. In de ogen van de aannemer schort het soms aan de prestaties die publieke partijen in de regio moeten leveren, zoals provincie, gemeenten, het Havenbedrijf Rotterdam en ProRail. Voor die prestaties is Rijkswaterstaat verantwoordelijk, zo gaf Ballast Nedam al in juli te kennen. Rijkswaterstaat heeft immers met hen in 2008 een 'bestuursovereenkomst' gesloten. Zo regelde het de medewerking van die partijen in het belang van 'een spoedige uitvoering van het project'.
Vertragingen
Maar Rijkswaterstaat blijkt zijn zaakjes in dit project volgens de aannemer niet geheel op orde te hebben. 'Van Rijkswaterstaat wordt een actieve rol verwacht in het verkrijgen van tijdige en consistente medewerking van de relevante publieke stakeholders in het verlenen van vergunningen', aldus Ballast. Zo moeten er ongeveer 1000 vergunningen worden verleend. 'En als publieke partijen onduidelijke, niet-uitvoerbare of tegenstrijdige eisen stellen, dan moet Rijkswaterstaat voldoende inbreng leveren om wijzigingen aan te brengen. Om vertragingen te voorkomen heeft het bouwconsortium A-Lanes A15 veel extra kosten moeten maken, aldus de aannemer.
Rijkswaterstaat houdt zich desgevraagd op de vlakte. 'Bij elk contract zijn er inzichten die kunnen leiden tot contractwijzigingen', aldus een woordvoerster. Dat is ook het geval bij A15 Maasvlakte-Vaanplein met het consortium A-lanes. Over een aantal zaken zijn wij het eens en deze worden aangepast. Over een aantal zaken zijn we het niet eens en deze worden voorgelegd aan een commissie van deskundigen.' In april hebben de partijen een Commissie van Deskundigen ingeschakeld om hun een bindend oordeel te geven. Wanneer dat oordeel komt, weet Rijkswaterstaat niet. 'Dat is niet bekend.'
Bij de financiering en bouw van het project A15 Maasvlakte-Vaanplein zijn een reeks bouwers en investeerders betrokken. De vier belangrijkste op een rij.
Ballast Nedam
Ballast Nedam ontstond in 1969 uit de fusie tussen de Amsterdamse Ballast Maatschappij en de Nederlandse Aannemingsmaatschappij, ook wel Nedam genoemd. Vele overnames volgden, terwijl in 2002 het baggerbedrijf werd verkocht om de financiële positie te versterken. Vorig jaar was het bouwbedrijf goed voor een omzet van € 1,3 mrd. Het merendeel, 80%, komt uit eigen land. De laatste jaren richt Ballast Nedam zich op publiek-private samenwerkingen, pps-projecten genaamd, waaronder de verbreding van de. Eind 2013 waren 3400 mensen werkzaam bij het bouwbedrijf.
Strukton
Bouwbedrijf Strukton is samen met ingenieursbureau Antea onderdeel van het beursgenoteerde Oranjewoud. Het bedrijf werd in 1921 opgericht door de voorlopers van de Nederlandse Spoorwegen. In 2010 werd Strukton door de NS verkocht aan Oranjewoud. Dat concern is voor 96% in handen van Gerard Sanderink, de oprichter en eigenaar van ict-concern Centric. Met circa 7000 medewerkers is het bouwbedrijf vooral actief in infrastructuur, zoals wegen, bruggen en railsystemen. Strukton in actief in 24 landen en had in 2013 een omzet van € 1,6 mrd. In dat jaar werd een verlies geleden van € 16 mln.
Strabag
Het Oostenrijkse Strabag behoort met een omzet van € 12,5 mrd tot de 10 grootste bouwbedrijven in Europa. Het beursgenoteerde bedrijf, dat in 1835 is opgericht, haalt bijna de helft van de inkomsten uit Duitsland en circa 15% uit Oostenrijk. De rest van de omzet wordt voornamelijk in Oost-Europa gegenereerd. Nederland speelt maar een kleine rol. Naast het belang in het A15-project heeft Strabag meerdere activiteiten in Nederland, waaronder Janssen de Jong Infra die in 2012 is geacquireerd. Strabag heeft ruim 73.000 in dienst.
John Laing
John Laing is een Engelse investeerder in infrastructuur, gespecialiseerd in pps-projecten. Tot tien jaar geleden had het concern eigen bouw- en ontwikkelingsbedrijven, maar die zijn verkocht. John Laing is vooral actief in het Verenigd Koninkrijk, maar ook in 10 andere landen. In totaal is het bedrijf actief in 88 projecten, zoals wegen, spoorwegen, stadions, ziekenhuizen en windparken. Eind juni 2014 vertegenwoordigden die projecten een waarde van € 1,2 mrd. Naast het A15-project participeert John Laing in Nederland in het DUO/Belastingdienstgebouw in Groningen en de Kromhout Kazerne in Utrecht. In beide gevallen samen met Ballast Nedam en Strukton.