Morrende Eerste Kamer steunt onbeminde stikstofwet
Landbouwminister Carola Schouten voorafgaand aan het debat in de Eerste Kamer over de spoedwet met stikstofmaatregelen.
Landbouwminister Carola Schouten voorafgaand aan het debat in de Eerste Kamer over de spoedwet met stikstofmaatregelen.Foto: Bart Maat/ANP
In het kort
Een krappe meerderheid in de Eerste Kamer stemt voor de spoedwet stikstof.
De coalitie werd geholpen door Groep Otten, 50Plus, SGP en OSF.
Desondanks is er weinig enthousiasme in de Senaat voor het stikstofpakket.
Morrend. Zuchtend. Soms zelfs badinerend. De Eerste Kamer sprak dinsdag met weinig liefde over de spoedwet waarmee het kabinet de ergste nood van de stikstofcrisis in de bouw wil lenigen. Maar ondanks alle kritiek – van links tot rechts – op de effectiviteit en juridische houdbaarheid van de stikstofmaatregelen, kreeg de wet toch de steun van een krappe meerderheid.
De onbeminde stikstofwet bleek voor veel fracties een aantrekkelijker alternatief dan het doemscenario van een mogelijk stilvallende bouw. 'Of deze wet juridisch goed in elkaar zit, daar kun je grote vraagtekens bij zetten', zei Eerste Kamerlid Gerben Gerbrandy van de Onafhankelijke Senaatsfractie (OSF). 'Maar er is een groter belang. Dit land dreigt op slot te gaan. Er moet iets gebeuren.'
‘Er is een groter belang. Dit land dreigt op slot te gaan. Er moet iets gebeuren’
• Eerste Kamerlid Gerben Gerbrandy (OSF)
De OSF maakte samen met 50Plus, SGP en de Groep Otten deel uit van een bont gezelschap waarop de regeringscoalitie, die geen meerderheid meer heeft in de senaat, kon terugvallen. Uiteindelijk steunden 40 van de 75 Eerste Kamerleden de spoedwet.
Dat de voltallige linkse oppositie van PvdA, GroenLinks en SP net als eerder in de Tweede Kamer tegen de wet stemde, was voor het kabinet daardoor hoogstens een vervelende bijzaak. Het stikstofdebat liet bovendien zien dat Rutte III ook op de rechterflank naar meerderheden kan zoeken.
Mediamoment
In de afgelopen dagen werd al duidelijk dat het kabinet erin zou slagen zijn noodpakket nog voor het kerstreces door de senaat te loodsen. Zo verklaarde de verbannen Forum-bestuurder Henk Otten afgelopen vrijdag dat zijn driekoppige fractie de stikstofwet zou steunen. Daar ging een zorgvuldig geregisseerd mediamoment op het Torentje van premier Mark Rutte aan vooraf.
Bij verantwoordelijk landbouwminister Carola Schouten zal ongetwijfeld opluchting overheersen. Met deze wet hoopt Rutte III de bouw van 75.000 woningen volgend jaar veilig te stellen en zeven fileknelpunten aan te kunnen pakken.
Maar de ChristenUnie-minister kreeg de handen van de senatoren dinsdag duidelijk niet op elkaar. De Eerste Kamer worstelde met de wet. Aan de ene kant nam de senaat zijn rol als hoeder van handhaafbare, uitvoerbare en rechtmatige wetgeving serieus. Tegelijkertijd voelden de Eerste Kamerleden ook een verantwoordelijkheid om de bouw in Nederland weer snel op gang te brengen.
'Ik ben de afgelopen dagen overspoeld met mails van mensen die mij oproepen niet met deze wet in te stemmen, omdat er nog geen structurele aanpak is van de stikstofcrisis', zei senator Pim van Ballekom van coalitiepartij VVD. 'Toch doe ik dat wel. Ik laat de Nederlandse economie niet stikken.'
Snelheidsverlaging
In de spoedwet neemt het kabinet maatregelen om op korte termijn de woning- en wegenbouw weer op gang te brengen. Het gaat onder andere om stikstofarm veevoer, extra geld voor de saneringsregeling in de varkenshouderij én het instellen van een drempelwaarde voor kleine bouwprojecten. Blijft de stikstofuitstoot van een bouwproject onder die drempel, dan hoeft er geen natuurvergunning te worden aangevraagd.
De snelheidsverlaging naar 100 kilometer per uur op snelwegen is buiten deze wet geregeld. Net als de €250 mln die het kabinet eenmalig uittrekt voor natuurherstel.
De Raad van State uitte vorige maand stevige kritiek op het stikstofpakket. Zo is volgens de belangrijkste kabinetsadviseur het invoeren van een stikstofdrempel alleen juridisch houdbaar als dat per regio gebeurt én het kabinet tegelijkertijd ook een stevig pakket maatregelen presenteert die de stikstofuitstoot reduceert en de natuur versterkt. Ook uitte de Raad zijn twijfels over de effectiviteit van de veevoermaatregel.
‘Neem een voorbeeld aan de Europese Commissie. Die presenteerde in haar eerste week direct een Green Deal’
• CDA'er Greet Prins hekelt het ontbreken van structurele plannen.
Op die structurele maatregelen is het voorlopig nog wachten. Binnen de verdeelde vierpartijencoalitie is hier nog geen overeenstemming over. Het kabinet komt pas volgend jaar met aanvullende plannen voor het terugdringen van de uitstoot in de landbouw, de grootste stikstofbron. Dan gaat het bijvoorbeeld om regelingen voor het vrijwillig uitkopen of verplaatsen van boerenbedrijven.
Green deal
Ook werkt Schouten samen met de provincies aan een nieuw programma gericht op natuurherstel. In 2020 beslist het kabinet ook of er extra geld naar natuurbeleid gaat. Schouten kondigde dinsdag wel aan dat het kabinet het advies van de Raad van State overneemt en kiest voor regionale stikstofdrempels.
Het ontbreken van structurele plannen leidde bij veel senatoren, ook die van coalitiepartijen, tot de nodige wrevel. Zo is het CDA 'ongelukkig met de beperkte voortgang'. 'Een crisis vraagt om snel en adequaat handelen, het hoofd koel houden en aan je omgeving laten zien dat je het overzicht hebt', stelde CDA'er Greet Prins. 'Wanneer komt het kabinet nu eens met echte maatregelen om de stikstofcrisis aan te pakken? Neem een voorbeeld aan de Europese Commissie. Die presenteerde in haar eerste week direct een Green Deal.'