onrust - Sinds het begin van de coronacrisis gaat het er ruig aan toe op de beurzen. Maar wie bepaalt de koersen eigenlijk. Flitshandelaren? Computerprogramma's? Of andere partijen?
KOOS SCHWARTZ, REDACTIE ECONOMIE
Ze hebben al veel meegemaakt: de aanslagen op de Twin Towers en het Pentagon op '9/11' 2001; de verrassende uitkomst van de stemming over de brexit; de val van Lehman Brothers en de financiële crisis die daarop volgde. Maar zoals het er nu aan toegaat op de beurzen? Daar passen alleen woorden als 'ongekend' en 'waanzinnig' bij, zeggen Dirk Donker, lid van het bestuur van Euronext Amsterdam, en Nico Inberg, financieel specialist, beurskenner en verbonden aan beleggerswebsite IEX.nl. Peter Siks, beleggerstrainer bij Binck Bank, is dat met hen eens.
Er waren dagen waarop er twee tot drie keer zo veel aandelen werden verhandeld als normaal. Koersen daalden in maart nog sneller dan in de crisisherfst van 2008. Een solide aandeel als Shell daalde op een dag met meer dan 20 procent; ING en ABN Amro verloren meer dan de helft van hun beurswaarde. Aandelen stegen soms 6 procent om een uur later met 10 procent te dalen. Gekte!
Maar er was ook 23 maart, waarop de AEX-index opeens met 9 procent steeg. De koersen zijn sinds eind februari met zo'n 25 procent gedaald, maar na het dieptepunt, op 18 maart, zijn ze met 15 procent gestegen. Donker: "Er zit veel sentiment en onrust in de markt. Elk nieuwtje heeft meteen invloed. Bij slecht nieuws zakken de koersen in, bij goed nieuws veren ze op. Het is heel extreem allemaal." Inberg: "Het is bizar. Neem KLM dat nauwelijks meer vliegt. Neem Basic-Fit, dat al zijn fitnesscentra heeft gesloten. Het is nu heel moeilijk de waarde van bedrijven te bepalen. Iedereen is de weg kwijt."
Maar wie zijn die iedereen? Flitshandelaren? Andere professionals? Maken computerprogramma's de dienst uit? Algoritmes? Als beurskoersen belangrijk zijn en als ze een belangrijke indicatie vormen voor wat ons op economisch gebied te wachten staat, wie is dan bepalend voor het koersverloop? Aan welke heidenen zijn we overgeleverd?
Aan de dag-en flitshandelaren? Op een normale beursdag bedraagt de waarde van alle in Amsterdam verhandelde aandelen zo'n 8 miljard euro. Donker en Inberg schatten dat de flitshandel goed is voor 60 tot 80 procent van die handel. Maar, beklemtonen ze, koersbepalend zijn ze niet.
Inberg: "Ze proberen te verdienen aan kleine koersverschillen. Ze stappen continu in en uit. Ze maken de golven niet, ze volgen de flow. Peter Siks van Binck Bank: "Je kunt aandelen Shell in Amsterdam en in New York kopen. Er zitten kleine prijsverschillen tussen. Dan kun je razendsnel in de ene stad kopen om ze meteen op de andere beurs te verkopen. Het gaat dan om forse bedragen, maar de marges zijn flinterdun." Donker: "Bedenk dat zulke handelaren aan het eind van de dag meestal weer op nul moeten staan: alles wat ze gekocht hebben, moet weer verkocht zijn."
Ook de 'gewone', particuliere belegger, goed voor zo'n 5 procent van de handel, is niet koersbepalend. "Die heeft niets te vertellen", oordeelt Inberg. Donker schat hun invloed wat hoger in, maar is het met Inberg eens dat de echte invloed elders zit. Bij 'de grote jongens': beleggingsfondsen, pensioenfondsen, investeringsfondsen, vermogensbeheerders, (zaken)banken die voor eigen rekening handelen. Die zetten met hun grote orders de trend, bepalen de stemming en de flow.
Dat zijn ook de partijen die, net als de flitshandelaren, gebruikmaken van computerprogramma's die aangeven welke aandelen ge- en verkocht moeten worden. Geen reden tot zorg, vinden Donker, Inberg en Siks, al is de invloed van die programma's niet te meten. Iedereen gebruikt andere programma's. Donker benadrukt: ook de computerprogramma's zijn door mensen geschreven. Siks: "Als het aandeel Shell flink daalt, zal het ene programma aandeel Shell willen verkopen. Maar het andere zal juist gaan kopen."
De onrust leidt ook tot extra handel. Bij de daghandelaren die bij grote koersverschillen meer kunnen verdienen (of verliezen). Bij grote beleggers die de lage koersen gebruiken om hun portefeuille op te schonen: aandelen die ze graag wilden hebben, zijn (of lijken) immers nu goedkoop. Siks ziet het aantal particuliere klanten bij Binck Bank de laatste weken stijgen. Enerzijds zijn het mensen die nu snel winst denken te kunnen pakken (even wat aandelen Shell kopen en dan weer verkopen), anderzijds zijn het mensen die de huidige (lage?) koersen als een goed uitgangspunt zien om voor langere tijd te gaan beleggen. Want sparen levert sowieso niets op.