Europese bouw hard geraakt door zware lockdown
bouwbreed
Europese bouw hard geraakt door zware lockdown
Foto: Shutterstock
In Ierland en België en een groot deel van het Verenigd Koninkrijk gingen de bouwplaatsen wekenlang in lockdown vanwege corona, zo zag interim-ceo Frans den Houter van het geplaagde BAM begin juli met eigen ogen. In de eerste twee maanden van de coronacrisis daalde de operationele efficiency van ‘s lands grootste bouwbedrijf met 35 procent. Omdat eind juni de meeste bouwplaatsen weer opengingen bleef de schade beperkt tot ‘slechts’ 20 procent.
De Nederlandse bouw mag God op zijn blote knieën danken dat er snel na de virusuitbraak een doorwerkprotocol werd afgesloten. In veel andere landen in Europa was dat niet het geval. De Europese bouw wordt als gevolg daarvan hard getroffen door coronamaatregelen.
In april lag de bouwproductie in Europa met 24 procent lager vergeleken met februari ervoor. Zo’n grote daling is in zo’n korte tijd nog nooit gemeten, blijkt uit cijfers van de Europese Commissie.
Grote verschillen
De verschillen tussen de landen zijn echter groot. Tussen februari en april zakte de bouwproductie in Frankrijk met 61 procent in, Spanje zakte 28 procent weg en het Verenigd Koninkrijk had te kampen met een daling van 44 procent. Maar in landen als Roemenië (+ 3 procent) en Zweden (+0,5 procent) steeg de productie alsof er weinig aan de hand was. Ook in Nederland was er per saldo een groei van 0,7 procent.
“Landen die te maken hebben gehad met een zware lockdown worden harder getroffen in hun bouwvolume dan landen die dat niet hebben gehad”, zegt Jan-Paul Schop, directeur van marktonderzoeksbureau USP.
Voorspellende waarde
Het Europees Architecten-onderzoek van USP over het eerste kwartaal voorspelt dat aan het eind van het jaar de ontwikkeling van de bouwvolumes in de burgerlijke en utiliteitsbouw in veel landen negatief zal zijn. Het onderzoek kijkt naar de orderboeken van architecten, de bouwvergunningen en het consumentenvertrouwen. Deze factoren hebben volgens Schop een voorspellende waarde ten aanzien van het bouwvolume.
In het Verenigd Koninkrijk daalt de bouwproductie dit jaar met 9 procent. In Frankrijk en Spanje vermindert het volume met 7 procent en Italië zakt met 10 procent weg. Voor Nederland en Duitsland gaat USP op dit moment nog uit van -4 procent. Zowel in Nederland als in Duitsland ging de bouw niet op slot.
Doordat bijna overal in Europa de lockdown wordt teruggedraaid, zie je volgens Schop wel weer een begin van herstel in de bouw.
Winstgevendheid onder druk
Het zijn ongekende tijden, zei de BAM-voorman in navolging van veel andere bouwdirecteuren na het opnemen van de schade. In Nederland staat de winstgevendheid behoorlijk onder druk. Vier van de tien Nederlandse bouwbedrijven verwacht dit jaar geen winst te maken of zelfs verlies te gaan lijden, bleek vorige maand uit het BouwMonitor-onderzoek van Cobouw en USP.
Bouwmonitor juni
Bouwmonitor juni
Ergste is achter de rug
Kredietspecialist Euler Hermes ziet datzelfde beeld ook in Europa. Corona veroorzaakt een “winstgevendheidsschok” onder middelgrote en kleine bouwers, die bij elkaar 80 procent van de Europese omzet in de bouw bij elkaar verdienen. Grote, gediversifieerde bouwers zijn veerkrachtiger, aldus de financiële specialist. De omzet zal bij mkb’ers in de Europese bouw gemiddeld met 25 procent dalen, de winstgevendheid (ebitda) vermindert met zo’n 2 procentpunt. Grote bouwers zullen naar verwachting een omzetdaling van 12 procent tegemoet gaan en een winstdaling van 1 procentpunt.
Faillissementen
Een winstschok heeft natuurlijk consequenties. Euler Hermes verwacht dat het aantal insolventies in de bouwsector in heel Europa in 2020 met 15 tot 24 procent zal toenemen. In Nederland zal het aantal faillissementen met 19 procent stijgen.
Het blijft niet eindeloos ellende. In het basisscenario verwacht Euler Hermes dat de twee maanden van lockdown worden gevolgd door een U-vormig herstel, met daarna een terugkeer naar 85 procent van de normale bouwproductie.
Herstel of niet, voor de kleinere bouwers is er weinig opluchting. De verwachting is dat mkb-bedrijven, die vaak onderaannemers van grote bouwers zijn, het onderspit delven als hoofdaannemers hun kosten moeten verlagen. Onderaannemers worden dan geconfronteerd met extra margedruk.
De druk om de prijzen te verlagen wordt in de Nederlandse bouwketen ook al weer uitgeoefend, bleek uit de Bouwmonitor. “Het is altijd een marktmechanisme. Je moet wel mee omlaag met je prijs. Maar dat houd je niet tot in de eeuwigheid vol”, vertelde een directeur van een funderingsbedrijf die zijn orderportefeuille met 75 procent zag krimpen.
Toeleveranciers
Anders dan bouwers hebben toeleveranciers nauwelijks last van de coronacrisis. Toeleveranciers zijn volgens Schop vaak multinationals, zoals Saint Gobain, Knauf, Lafarge en Holcim. Die bedrijven hebben over het algemeen door kunnen produceren. Schop: “Natuurlijk waren er her en der productieproblemen, maar die waren niet onoverkomelijk.”
Zo haperden de leveringen van natuursteen uit Italië en Spanje even, en was er een probleem met zonnepanelen, omdat de productie in China stokte.
Materiaaltekorten door corona?
Materiaaltekorten door corona?
'Echt onzin'
Doorwerken tijdens lockdown
Maar al met al is er van schaarste aan bouwmateriaal in Europa nauwelijks sprake geweest. “Waar de bouwplaatsen stil kwamen te liggen, draaiden de productiebedrijven wel door”, weet Schop. Bedrijven in de installatiebranche werden in Italië bijvoorbeeld als “kritische industrie” gezien. Deze bedrijven mochten tijdens de zware lockdown doorwerken.
Het wrange is: deels heeft de bouw de lockdown zelf veroorzaakt. Dat veel bouwvakkers in maart in Londen met de metro naar de bouwplaatsen reisden, leidde tot ophef. De bouw in het Verenigd Koninkrijk kwam in een lockdown terecht.
Verschuiving
Volgens de USP-directeur kan corona de overstap naar prefab versnellen. Het loont om werkzaamheden van de bouwplaats naar de fabriek te verplaatsen. Schop: “De bouwplaats wordt dan een montageplaats. Als er nog een keer een virus uitbreekt, heb je minder handen op de bouwplaats nodig en kun je makkelijk doorwerken.”
Maar er verandert meer. En het verandert structureel. Het werk verschuift volgens Euler Hermes deels naar de nieuwbouw in de periferie. Meer mensen gaan vanaf huis werken. Woonvoorkeuren veranderen. “Aangezien er in perifere en afgelegen locaties meer ruimte is en de huizen betaalbaarder zijn, kan het betekenen dat de vraag naar woningen in de stad daalt, waardoor de huizenprijzen in de steden ook dalen”, verwacht Euler Hermes.
De coronacrisis zorgt er ook voor dat internetwinkelen nog groter wordt. Voor winkels en winkelcentra betekent dat stijgende leegstand. Voor de makers van distributiecentra betekent het meer werk. Aan grote, nieuwe kantoren zal minder behoefte zijn