Rijden op megabatterijen, een zegen voor het overbelaste Nederlandse stroomnet
Energieopslag in megabatterijen kan een zegen worden voor het overbelaste Nederlandse stroomnet, schrijft de Autoriteit Consument en Markt. Maar dan wel als dat net door de inzet van financiële prikkels slimmer wordt gebruikt.
In november 2022 trok een ‘megabatterij’ met de welluidende naam Rhino nog landelijke aandacht. Het ging om niet meer dan een aantal grote accu’s achter een hek, tussen de windmolens bij Lelystad. Maar het was wel ‘de grootste stroomopslag van Nederland’.
Ruim twee jaar later is de Rhino nog maar een heel klein Rhinootje. In Zeeland werd vorige maand een batterij in gebruik genomen met een vermogen van 68 gigawatt, ruim vijf keer zoveel als Rhino. Netbeheerders worden overstelpt met aanvragen voor accu’s die vaak wel tientallen keren zo groot zijn.
mega-accu’s
Alleen al bij Tennet, de beheerder van het Nederlandse hoogspanningsnet, ligt nu voor 42 gigawatt aan aanvragen voor mega-accu’s, laat een woordvoerder weten. ‘En dat getal loopt nog elke week op.’ Bij de regionale netten gaat het nog eens om zeker 6 gigawatt. Om een indruk te geven: op een gemiddelde dag ligt de maximale elektriciteitsvraag in Nederland rond de 14 gigawatt.
Deze ontwikkeling kan een zegen zijn voor het overbelaste Nederlandse stroomnet, schrijft de Autoriteit Consument en Markt in een vorige week gepubliceerd rapport. Zeker wanneer de batterijen dicht in de buurt staan van plekken waar veel zon- en windenergie wordt opgewekt, kunnen zij op zonnige of winderige dagen zorgen dat het bestaande netwerk beter wordt benut.
‘Wij zien veel bedrijven die aansluitingen willen op meer plekken.’
Maar megabatterijen kunnen ook juist een extra belasting voor het net betekenen. Daarom wil de ACM dat er zo snel mogelijk financiële prikkels komen voor megabatterijen die helpen om het net ‘slimmer te gebruiken’. De toezichthouder pleit voor een systeem dat doet denken aan het nooit ingevoerde rekeningrijden voor auto’s op de snelweg.
Even terug naar de hausse aan batterijplannen. Die zullen lang niet altijd gerealiseerd worden, benadrukt een woordvoerder van Tennet. ‘Wij zien veel bedrijven die op meerdere plekken aansluitingen willen. Als daarvan één uiteindelijk gerealiseerd wordt, zijn ze al tevreden.’ Maar dat er veel bedrijven zijn die graag zo snel mogelijk accu’s willen plaatsen, staat als een paal boven water.
verdienmodel
Zo’n bedrijf is PowerField, de grootste ontwikkelaar van zonneweiden in Nederland. Het bedrijf maakte begin februari bekend dat het een half miljard euro bij investeerders heeft opgehaald, met name voor accu’s. Dat is nodig omdat het verdienmodel achter velden vol panelen nu op twee manieren wordt ondermijnd. Ten eerste zijn de stroomprijzen op zonnige momenten vaak laag of negatief. Daarnaast kan het net de elektriciteitsgolf op zonnige momenten niet aan.
Daarom geldt inmiddels de regel dat zonneparken nooit meer dan de helft van hun maximale opwekcapaciteit aan het net mogen leveren. Door batterijen naast zonnevelden te zetten kan het bedrijf stroom vasthouden als die goedkoop is en verkopen op duurdere momenten. En als op zonnige dagen de maximale capaciteit wordt overschreden, hoeven er geen panelen uit. De overproductie wordt tijdelijk opgeslagen en kan na de piek alsnog het net op.
Bij energiebedrijf Essent is de behoefte aan opslagcapaciteit nog urgenter. Van de ruim 2 miljoen klanten die Essent bedient, hebben er steeds meer zonnepanelen op hun dak liggen. En in tegenstelling tot eigenaren van zonneparken kunnen energiebedrijven er niet voor kiezen die panelen uit te zetten als prijzen negatief worden. Essent móét de stroom afnemen en weer doorverkopen op de elektriciteitsmarkt. Dat vormt een groeiend maar moeilijk te voorspellen financieel risico voor het bedrijf. Daarom trekt het 50 miljoen euro uit om zo snel mogelijk accucapaciteit te huren.
‘Als dat consequent gebeurt, worden er kosten bespaard’, schrijft de ACM. Daarom zou het terecht zijn om bij zulke accu’s ook een lager tarief in rekening te brengen. Maar dezelfde accu’s kunnen de problemen op het net ook juist verder vergroten. Bijvoorbeeld wanneer de accu van PowerField bij een zonnepark in Drenthe ineens flink stroom begint te laden omdat het hard waait op de Noordzee. Financieel kan dat aantrekkelijk zijn, want de stroomprijzen zijn dan ook laag. Alleen leidt zulk accugebruik dus wel tot veel extra stroomtransport.
plekken
Om de juiste inzet van accu’s te stimuleren wordt door netbeheerders de laatste tijd al het nodige gedaan. Bijvoorbeeld door af te spreken dat de netbeheerder de batterij kosteloos een bepaald aantal uren per jaar mag afsluiten. ‘We werken ook samen met provincies om plekken aan te wijzen waar grote batterijen gewenst zijn’, zegt de woordvoerder van Tennet.
efficiency
De ACM benadrukt in het rapport dat het werkt aan twee onderzoeken die moeten leiden tot het verhogen van de efficiency. Zo komt de toezichthouder binnenkort met een voorstel voor ‘alternatieve transportrechten’. Gebruikers die accepteren dat zij op sommige momenten geen stroom mogen afnemen betalen dan ook lagere transportkosten. Daarnaast onderzoekt de ACM of de tarieven voor gebruik van het stroomnet meer kunnen fluctueren, op basis van het moment en de plek waar de stroom wordt afgenomen.
Dat zijn dus algemene herzieningen die op iets langere termijn ook de exploitatie van batterijen, die het net ontlasten, aantrekkelijker maken. Maar ‘gezien de urgentie van meer flexibiliteit in het energiesysteem’ zegt de toezichthouder ‘ook op korte termijn relevante stappen te willen zetten’. Specifiek voor batterijen zou een deel van die nieuwe tariefregels dan al eerder in werking moeten treden. Concrete plannen hiervoor moeten komen van de netbeheerders, maar de ACM roept hen dus op vaart te maken en belooft die voorstellen ‘voortvarend’ ter hand te nemen.