Honderdduizenden nieuwbouwwoningen in gevaar door stikstof: ‘Tijdbom is zichtbaar’
Meer dan één derde van de geplande nieuwbouwwoningen komt per direct in gevaar door de stikstofproblemen. Dat zijn 244.000 woningen, zo blijkt uit een nog vertrouwelijke inventarisatie van Bouwend Nederland. Ook dreigt driekwart van de utiliteitsbouw, waaronder scholen en ziekenhuizen, stilgelegd te worden.
Dennis Naaktgeboren14 maart 2025, 03:00
Het is voor het eerst dat de gevolgen van de recente stikstofuitspraken voor de bouw haarfijn in kaart zijn gebracht. Bouwend Nederland-voorzitter Arno Visser is er zelf van geschrokken. “De tijdbom is zichtbaar gemaakt,” zegt hij. De alarmerende cijfers zijn woensdag aan het kabinet overhandigd in een vertrouwelijk, speciaal belegd stikstofberaad met betrokken bewindslieden.
Ja, ik wil elke dag het laatste nieuws vanuit Amsterdam ontvangen.
Nadat minister Femke Wiersma (Landbouw) de stikstofaanpak van het vorige kabinet bij het grofvuil zette, laat een alternatief al maanden op zich wachten. Nieuwe gerechtelijke uitspraken zorgen er ondertussen voor dat de praktijk onwerkbaar wordt. In januari bepaalde de rechtbank in Den Haag dat de Nederlandse overheid meer moet doen om natuurschade in beschermde natuurgebieden door stikstof te voorkomen.
En de Raad van State zette eind vorig jaar een streep door het zogeheten intern salderen. Nieuwbouw kon dan zonder natuurvergunning starten als de verwachte stikstofgevolgen konden worden weggestreept tegen de stikstofuitstoot die er op die locatie was.
Bouwend Nederland riep niet voor niets meermaals dat het kabinet niet kan blijven ‘treuzelen’. Nu zijn de gevolgen voor het eerst in kaart gebracht. Duidelijk wordt dat Nederland op diverse plekken oranje of zelfs donkerrood kleurt. Van de 631.000 woningen die tot 2030 in de pijplijn zitten, dreigen er liefst 244.000 geraakt te worden. Meer dan een derde dus.
Bij utiliteitsbouw dreigt zelfs driekwart lamgelegd te worden. Denk hierbij aan scholen, ziekenhuizen en kantoren. Bouwend Nederland zegt er ook een bedrag aan te kunnen plakken. “Het raakt 138 miljard aan investeringen,” zegt Visser. “Dat is bizar. Dat kun je je als land niet veroorloven.”
Geen goed overzicht
In vier provincies zijn de loketten voor nieuwbouw al helemaal op slot gegaan. Drenthe, Gelderland, Overijssel en Noord-Brabant hebben een vergunningenstop. “Soms vraag ik me af of de urgentie nog wel gevoeld werd,” zegt Visser. “In politiek Den Haag is het meestal zo dat als problemen te groot of onbevattelijk worden, het al snel te abstract wordt geformuleerd en beantwoord met beleid in plaats van uitvoering.”
Want hoeveel projecten er daadwerkelijk werden getroffen? Niemand die het wist. Tot nu. Een goed overzicht van het aantal nieuwbouwprojecten was al langer een probleem. Toen Hugo de Jonge als minister verantwoordelijk werd voor wonen, bekende hij maar wat graag een dashboard te willen hebben waarop hij precies zou kunnen zien wat er in aanbouw is en wat er in de pijplijn zit, het liefst nog onderverdeeld naar ‘harde’ en ‘zachte’ plannen. Ook voor opvolger Mona Keizer bleef het tot dusverre gissen.
Uitkomst schrikbarend
De stikstofproblemen maken zo’n overzicht extra urgent. Reden voor Bouwend Nederland om er samen met Cobouw Bouwberichten een datateam op te zetten. De uitkomst is zelfs voor insiders schrikbarend.
Wat ook duidelijk wordt uit het overzicht: het totaal aantal concrete nieuwbouwplannen wordt in politiek Den Haag chronisch overschat. Het aantal plannen dat nu nog echt in de pijplijn zit? 631.000. “Dus helemaal niet 1,3 miljoen zoals weleens wordt gezegd,” stelt Visser. En dan dreigt dus ook nog eens meer dan een derde de dupe te worden van het stikstofprobleem.
Werk aan de winkel dus, maar niet door aan het Binnenhof maar te blijven dralen. De voormalige president van de Algemene Rekenkamer stoort zich er mateloos aan dat het kabinet blijft zoeken naar geitenpaadjes, onder meer in Brussel. Er moet wat gebeuren, dat maken de rode plekken op zijn kaart haarfijn duidelijk.
“Er is schrikbarend veel kwetsbare natuur in een klein land,” concludeert Visser. “Iedereen maakt weleens de vergelijking met Duitsland en andere landen. We doen het toch zo slecht. Maar ik geloof niet dat er een ander land is dat zo’n fijnmazig natuurprobleem heeft. Je kunt niet beredeneren dat we louter een juridisch probleem hebben, dat leert dit kaartje ook.”
Voor de branchevereniging is het glashelder dat de uitstoot ‘bij de bron’ aangepakt moet worden. “Bij alle takken van sport: de bouw, de industrie, de boeren,” zegt Visser. “We moeten investeren in de verbetering van de natuur, biodiversiteit, et cetera. Want bij alles wat je doet zal de rechter vragen: wat is de staat van de natuur?”
Vliegende brigades
Ondertussen roept de Bouwend Nederland-voorzitter gemeenten en provincies op aan de slag te gaan met projecten die nog wel kansrijk zijn. Door kennis te bundelen en bijvoorbeeld ‘vliegende brigades’ op te tuigen. “Ga zo snel mogelijk aan de slag met de projecten die je wel vlot kunt trekken,” zegt hij. “Laat die niet achteraan aansluiten, maar begin ermee. Daarmee creëer je tijd voor het kabinet om met een oplossing te komen voor de andere projecten.”
Hoe er woensdag in het Catshuis gereageerd werd? Dat is vertrouwelijk. Maar Visser hoopt dat de cijfers de bewindslieden tot actie manen. Dan moet het kabinet wel in het zadel blijven natuurlijk, maar dat is weer een heel ander probleem.