5 vragen: wat als Poetin ook Nederland van Russisch gas afsluit?
Door THEO BESTEMAN
Updated Gisteren, 21:22
Gisteren, 12:26
in FINANCIEEL
AMSTERDAM - Polen krijgt geen Russisch gas meer, Bulgarije evenmin. Ze steunen Oekraïne, dat zucht onder de bloedige oorlog die president Vladimir Poetin uitvecht. Ook Nederland steunt Oekraïne. Gaat de gaskraan in Rusland dicht voor Nederland?
Of Nederland van het Russische gas afgaat, is nog de vraag. Maar de prijs is wel weer gestegen. ANP/HH
Vijf vragen.
Waar is Poetin mee bezig?
Hij chanteert. Poetin zet sinds dinsdagavond zijn enorme gasvoorraad en Oeral-olie in als politiek wapen in de oorlog rond Oekraïne, zeggen marktanalisten. Dat wapen is niet nieuw: door alleen al te dreigen de gaskraan dicht te draaien, stegen de prijzen op de Europese markt de afgelopen weken.
Dinsdagavond is Rusland er inderdaad mee begonnen, met een stop op de toelevering via de Yamal-pijplijn aan Polen en Bulgarije. Poetin verwijt NAVO ’olie op het vuur te gooien’ door zware wapens aan Oekraïne te leveren; de inzet van nucleaire wapens is daarmee gelegitimeerd, aldus de minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov.
Luchtopname van de Maasvlakte, met een terminal voor vloeibaar aardgas. ANP/HH
Poetin brengt het aan- en uitzetten van de gastoevoer in als machtsmiddel nadat de Europese Unie collectieve sancties tegen Rusland, de oligarchen rond Poetin en alle staatsbedrijven had aangekondigd. Dat weer als antwoord op de militaire inval op 24 februari in Oekraïne.
Poetin eist van ’onvriendelijke landen’ dat Russisch gas voortaan in roebels wordt afgerekend, wat de Europese Unie-landen collectief weigeren. Dus draaide Gazprom de kraan dicht.
Robert Habeck, de Duitse minister voor economie, zei woensdag dat Duitse energiebedrijven in euro’s en dollars blijven afrekenen. Bloomberg bericht dat zeker tien Europese bedrijven wel in roebel zijn gaan betalen. Het Nederlandse Eneco, dat via Gazprom-dochterbedrijf Wingas Russisch gas contracteerde, verklaart zijn gas niet tegen roebel in te kopen.
Woensdagochtend ging bij het openen van de markt de Europese gasprijs even met 24% omhoog tot ruim €125 per megawattuur. Later zakte de prijs tot €108 per megawattuur op de grootste Europese beurs.
Die toename is nog ver verwijderd van de stijging en het hoogste punt in september vorig jaar. Deze felle prijsstijging, na de bevestiging dat Polen en Bulgarije geen gas meer van Gazprom krijgen, toont dat de handelsmarkt voor gas meer sancties vreest. Ondertussen zegt ook het Duitse Uniper, met een kolencentrale in Rotterdam, nog gewoon in euro’s Russisch gas te kunnen afnemen.
Wat betekent dit voor Nederland?
Gas dat bedrijven importeren, via het netwerk van Gasunie, wordt duurder. De prijzen stijgen voor veelgebruikers zoals tuinders, kunstmestproducenten en de staal- en aluminiumbedrijven. Overheden steunen hun industrie, de grootverbruikers van gas, maar niet alle kosten krijgen zij waarschijnlijk vergoed. Al deze producenten leveren aan consumenten; uiteindelijk betalen zij ervoor in de winkel en via de energiebedrijven die gasimporteren via de energierekening. De variabele energiecontracten zullen dit jaar fors hoger uitvallen, de rekening van de actie van Poetin.
„Nederland is kwetsbaar omdat wij samen met de hele EU in één boot zitten met een gezamenlijke gasmarkt. Financieel is deze prijsstijging voor Nederland en Europa nog geen probleem, er is geld”, zegt energie-analist Jilles van den Beukel van onderzoeksinstituut The Hague Center for Strategic Studies (HCSS). „Het echte probleem ontstaat als er helemaal geen gas komt en we de gasvoorraden voor de volgende winter nog moeten vullen.”
Daarvoor is het grote Groningen-veld als gasbron geen optie meer, stelde staatssecretaris Hans Vijlbrief (Mijnbouw) onlangs. Dat zou alleen in de meest extreme omstandigheden kunnen, maar de Groningers zijn te lang de dupe geweest van de gaswinning voor Nederland, stelt hij.
Wat als Poetin ons van gas afsluit?
Nederland belandt, bij de economische tegenwind, vrij snel in een crisis. Nederlandse bedrijven zijn nog sterk afhankelijk van het Russische gas: Nederland betrekt ruim 15% van zijn gas uit Rusland, Europa nog 30%. Voor kolen – waarvoor de import per 11 augustus stopt – en olie is die afhankelijkheid gering, daarvoor kunnen we elders inkopen.
Volgens klimaatminister Rob Jetten is er eind dit jaar, dankzij energiebesparingen en grote contracten voor de invoer van lng, voldoende brandstof om de winter door te komen. En Russische brandstoffen ’volledig besparen en vervangen’. Daaraan wordt door energie-experts getwijfeld: het zijn vooral plannen en toezeggingen. Energie Beheer Nederland (EBN) moet de gasopslag Bergermeer tot 70% van de capaciteit vullen en krijgt daar 623 miljoen euro voor.
Een Russische olietanker. ANP/HH
Tegelijkertijd wordt gehaast gewerkt aan uitbreiding van energie uit zon en wind. Maar deze alleen is volstrekt onvoldoende om de hele behoefte te dekken. Voorlopig komt gas via de Nord Stream 1-pijpleiding en via de Oekraïne richting Europa.
Als Poetin de kraan dichtdraait, treedt het Haagse Bescherm- en Herstelplan voor gas in werking. Dat telt elf stappen, oplopend in ernst. Naast de lopende besparingsoproep voor energie wordt uiteindelijk de industrie tijdelijk afgeschakeld. Alles om consumenten en bijvoorbeeld ziekenhuizen en zorginstellingen te ontzien.
„Wij verwachten dat deze prijsstijging niet een enorme impact zal hebben op de hoogte van de nieuwe energiecontracten”, zegt Ben Woldring, oprichter en directeur van prijsvergelijker Gaslicht.com. „Deze stijging van de termijnmarktprijs is al ingeprijsd, de handel zag deze stap aankomen. De tarieven zullen voorlopig wel op een hoger niveau blijven, maar volgens onze verwachtingen niet extreem meer stijgen”, zegt hij.
Wat beteken/t dit voor onze energie?
„Dat Poetin dreigt met afsluiting en Polen en Bulgarije afsluit, is niet het grootste nieuws. Dat is voor de korte termijn. En Polen en Bulgarije wilden toch al van hun Russische contracten af die tot eind dit jaar lopen. De Europese landen hebben zich op de actie van Gazprom voorbereid”, zegt Van den Beukel. Polen wordt in oktober aangesloten op de Baltische pijplijn naar Noorwegen. Het begon in 2009 bovendien met lng-contracten en kondigde in 2016 aan na 2022 geen Russisch gas meer te importeren. Bij relatief volle voorraden – voor 76% gevuld met gas – zal Polen voor komende winter voldoende gas hebben als er extra lng wordt ingevoerd. „En de Yamal-pijpleiding kan, zoals recent vaker gebeurde, gas van Duitsland naar Polen vervoeren”, zegt hij.