Een zeebeving, tsunami en kernexplosie: hoe is het nu met inwoners van Fukushima
VIDEO & PODCAST
Een zeebeving, een tsunami en een kernexplosie: het Japanse Fukushima werd negen jaar geleden getroffen door een serie rampen van bijna Bijbelse omvang. Op bezoek bij de inwoners die weer opkrabbelden.
Bob van Huët < 14-12-19, 15:00 Laatste update: 16:03
Probeer je het ondenkbare eens voor te stellen: de megastormvloed - die Nederland statistisch eens in de vierduizend jaar zou riskeren - is daar opeens. Als de dijk bij Borssele instort, beuken golven de kerncentrale plat. De elektriciteit in de kerncentrale valt uit, de noodaccu’s houden het niet. Dappere brandweermannen spuiten zeewater op de gloeiende reactorkern. Waterstofgas ontploft. Nucleair materiaal spoelt over het Zeeuwse land, een radioactieve wolk waait oostwaarts.
Lees ook
Toch niet zo groen: Eneco-eigenaar is groot in steenkool
Lees meer
Staatssecretaris erkent fout bij levensduurverlenging kerncentrale Borssele
PREMIUM
Bewoners van Noord- en Zuid-Beveland, Walcheren en Zeeuws-Vlaanderen worden geëvacueerd. Breda en Rotterdam vangen tienduizenden vluchtelingen op. Uiteindelijk wordt de reactorkern gekoeld met tonnen zeewater. De toplaag van 100.000 hectare besmette akkers wordt verwijderd. Na jaren daalt de radioactiviteit. Voedsel uit een van de belangrijkste centra voor de handel in vis, schaal- en schelpdieren van Europa wordt op grote schaal getest en veilig verklaard voor consumptie. Maar onder consumenten heerst argwaan die wordt aangewakkerd door complottheorieën in de sociale media.
Terug naar Fukushima: 9 jaar geleden getroffen door rampen. Bekijk de video:
Play
Mute
Current Time0:00
/
Duration Time3:13
FullscreenPlay
Ondenkbaar? Ook hier in Japan werd het voor onmogelijk gehouden wat de oostelijke provincies overkwam. Tot 11 maart 2011, toen het leek of er Bijbelse plagen over het land kwamen: een aardbeving, tsunami en een kernramp, binnen een tijdsbestek van vier dagen. Al snel volgde een vierde plaag: paniekverhalen en complottheorieën in de sociale media brachten reputatieschade voor lokale producten en daarmee extra economische schade.
De drievoudige ramp bij Fukushima in 2011 was de ergste kernramp sinds Tsjernobyl. Inmiddels krabbelt de provincie ten noorden van Tokio weer op en om het succes te vieren, worden journalisten uitgenodigd om te zien hoe dat gaat. In onderstaande Podcast van Achter het Verhaal praat presentator Kevin Goes met onze verslaggever Bob van Huet....
Kansloos
© Roberto Maldeno
De baas van de visserscorporatie in Soma-Futaba, acht kilometer noordelijk van de centrale, kan erover meepraten. Terwijl er een flinke bries staat - deze zelfde kust is vorige maand weer geteisterd, nu door de cycloon Hagibis: 95 doden, zeven vermisten - wijst hij naar de bovenrand van een massief betonnen hal, zo’n vijftien meter hoog. ,,Tot daar kwam het water”, zegt secretaris-generaal Yujiro Watanabe (56).
Tsunami is de samenstelling van twee Japanse woorden: tsu (haven) en nami (golf). De watermuur sleurde negen jaar geleden 101 van zijn mensen de dood in. ,,Een aardbeving kun je overleven. Kom je in een tsunami als die van 2011, dan ben je kansloos”, zegt Watanabe. Bijna alles ging plat. De hal van de visopslag bleef staan en - mirakel - in een vlakte van ruïnes, weggesmeten vissersboten, dood en stank werd één struik gevonden die het had overleefd. Een Chinese blauweregen. De plant werd meteen een symbool van hoop.
Ondenkbaar
De blauweregen flankeert het monument voor alle doden die de stad Soma-Futaba betreurt. In het marmeren blok staat tussen 470 namen ook die van Watanabes vader, destijds 80. Hij zat bij de vrijwillige brandweer en was medeverantwoordelijk voor de evacuatie, na de aardbeving. Watanabes stem lijkt te stokken als hij het vertelt. ,,Communicatie was onmogelijk. Geen telefoons, geen radio. Daardoor hoorde mijn vader de laatste informatie niet die nodig was om anders te handelen.” Vader Wanatabe was er namelijk van overtuigd, net als zijn zoon, dat zo’n hoge golf deze baai nooit zou kunnen bereiken. ,,Zo zijn we opgevoed. Van generatie op generatie. Die tsunami was ondenkbaar.”
Die volkswijsheid zou volgens meerdere verhalen van overlevenden hebben bijgedragen aan het hoge aantal slachtoffers: bijna 20.000 doden en 2500 vermisten. Had de brandweerman de mensen niet uit voorzorg de heuvels op moeten jagen? Het antwoord op die vraag doet er niet meer toe. Belangrijker is dat er weer vis wordt verkocht. Na alles wat ze hebben doorstaan, kan de handel worden hervat. Maar die wordt nu gehinderd door schadelijke geruchten, zegt Wanatabe. Negen jaar na de ramp is de straling sterk gedaald. ,,Al onze vis wordt gecontroleerd en is absoluut veilig. We willen terug naar hoe het vroeger was. Dat zijn we verplicht aan de volgende generatie”, zegt Wanatabe.
© Thijs Unger
Wilde zwijnen
De ontploffing van de eerste reactor op het Fukushima-complex op 11 maart 2011. © AFP
11 maart 2011 is voor de bewoners hier hetzelfde als 1 februari 1953 voor mensen uit Zeeland, waar destijds 2551 doden vielen en de lokale economie langdurig was ontregeld. Wat Fukushima overkwam, was ongekend. Eerst een zeebeving met een kracht van 9,1 op de schaal van Richter, een van de zwaarste bevingen ooit gemeten in Japan. Op het land scheurden huizen. Daarna die tsunami die op sommige plaatsen piekte tot 21 meter. En toen ontploften drie reactoren van de overspoelde Dai’ichi centrale aan de kust. Meer dan 200.000 mensen werden in paniek geëvacueerd.
De centrale is zichtbaar vanaf de snelweg. Boven de bomen pieken hijskranen. De wegen erheen zijn afgesloten en een aantal zal dat nog decennia blijven. We passeren lege straten die gek genoeg niet zijn overwoekerd met groen, zoals in die andere kernrampstad, Tsjernobyl. Een spookstad van lege en vanwege de straling nog voor decennia onbewoonbaar verklaarde huizen. Wilde zwijnen maken een bende van de tuinen, zegt een boer, verderop in veilig gebied. ,,Vroeger schoten we ze af en aten we het vlees. Nu wordt het vernietigd.” Hetzelfde geldt voor paddenstoelen uit de bossen, al zijn er ouderen die het gevaar negeren. Als je heel oud bent, ga je toch snel dood en hoef je je gewoonten niet te veranderen, zo vertelt een bewoner.
Het gevaar neemt een stuk verder de vorm aan van enorme zwarte zakken met besmette grond. Ze zijn met groene hoezen afgedekt. 22 miljoen kubieke meter grond is de laatste jaren afgeschraapt en afgevoerd met 355.000 vrachtwagenritten. Als je deze grond vijf centimeter dik zou uitstrooien, bedek je een derde van de provincie Utrecht. Voor de zakken staat een meter die 90 millisievert per uur aangeeft. Sievert is de stralingsmaat die aangeeft hoe schadelijk radioactieve stoffen zijn voor de mens. 90 is niet gevaarlijk als je er maar even bent. Vanaf 100 millisievert aan acute en langdurige straling zou je een procent meer kans hebben om kanker te krijgen. Of het echt schadelijk is, is afhankelijk van meer factoren, inclusief erfelijke. Maar de dappere reddingsploegen van het eerste uur zijn bij de kerncentrale aan een gevaarlijk veelvoud aan straling blootgesteld. De officiële lezing is dat dat nog niemand fataal is geworden. Eén omstreden geval van longkanker bij een oud-werknemer van de centrale is volgens de Japanse autoriteiten niet direct te wijten aan de kernramp. Het voelt beter de zwarte zakken achter ons te laten. Ruim op tijd om binnen veilige normen te blijven.