wo 11 feb 2015, 18:00
Vrij worstelen tussen Grieken en Europa
Martin Visser
AMSTERDAM -
ANALYSE - Griekenland staat vanavond in Brussel met zijn rug tegen de muur. Maar ook de eurozone en de ECB hebben veel te verliezen.
Speltheorie is een manier om te analyseren hoe rationele beslissingen worden genomen. Hoe gaan mensen om met dilemma’s? En hoe voorkom je dat iedereen voor zichzelf kiest, wat vaak leidt tot het slechtste resultaat voor de groep?
De Griekse crisis is een mooi voorbeeld. De nieuwe Griekse regering, de andere eurolanden en de Europese Centrale Bank draaien om elkaar heen. En al deze betrokkenen weten dat ze veel te verliezen hebben bij een verkeerde afloop.
Laat Yanis Varoufakis, de Griekse minister van Financiën, nou net expert zijn in de speltheorie. Maar zal het hem veel helpen?
Hoe stevig deze nieuwe minister ook van leer trekt tegen de manier waarop Europa de crisis heeft aangepakt, uiteindelijk blijven de Grieken de vragende partij. De regering moet in de komende maanden weer miljarden aflossen en de animo op de financiële markten voor korte financiering is beperkt.
Een voorbijganger passeert de Griekse centrale bank in Athene.
Een voorbijganger passeert de Griekse centrale bank in Athene.
Foto: AP
Met een waslijst van wensen en eisen is de Griekse regering tegen een keiharde muur aangelopen. Schuldkwijtschelding is politiek onhaalbaar. Daar zijn zelfs de doorgaans solidaire zuidelijke eurolanden niet voor te porren. Andere vormen van schuldverlichting zijn wellicht mogelijk, al reageert Duitsland voorlopig zeer afhoudend.
Volg hier live de belangrijke Eurogroep-vergadering in Brussel
Ook van de kant van de ECB is geen bereidwilligheid. De Grieken wilden een hoger plafond voor het uitgeven van kortlopende leningen, maar kregen nul op het rekest. De hoop dat de ECB de Griekse bankensector de komende maanden draaiende houdt, bleek ook ijdel. Wel heeft de ECB de Griekse centrale bank de ruimte gegeven om de eigen banken voor maximaal €60 miljard te helpen.
En dan moeten de Grieken nog praten over versoepeling van het beleid van bezuinigingen en hervormingen. De ijzige bijeenkomst vandaag met de Duitse minister Wolfgang Schäuble belooft voor de Grieken weinig goeds. Volgens Varoufakis was er zelfs geen agreement to disagree.
Wolfgang Schäuble, de Duitse minister van Financiën.
Wolfgang Schäuble, de Duitse minister van Financiën.
Foto: Reuters
“Een stop van de noodsteun kan het einde van Griekenland in de euro inluiden”
- @martinvisser
Dat ziet er niet best uit voor de nieuwe Griekse regering. En toch zit niet alleen Griekenland klem. De ECB zit ook in een lastige spagaat. De centrale bank wil zich het liefst zo min mogelijk met de politieke sores bemoeien, maar zit er feitelijk middenin. Niet voor niets accepteert Frankfurt nu geen Grieks staatspapier meer als onderpand. Daarmee geeft de ECB aan: beste politici, wij trekken ons even terug, het is aan jullie.
Maar de ECB moet nog wel elke twee weken verlenging geven aan de noodsteun die de Griekse centrale bank mag verstrekken. Het criterium daarbij is dat dit alleen mag als het om liquiditeitssteun gaat voor solvabele banken. Maar als er een bankrun ontstaat, hoe lang wordt dan nog aan dit criterium voldaan?
En de ECB heeft ook nog een andere pet op, die van bankentoezichthouder. Welk belang gaat prevaleren? Die van de individuele Griekse bank, die van de hele sector, die van de financiële stabiliteit in het land, die van Griekenland, die van de eurozone?
Simpel regeltjes volgen is er voor de ECB niet bij. En dan weten de centrale bankiers in Frankfurt ook nog eens dat een stop van de noodsteun het einde van Griekenland in de euro kan inluiden.
ECB-president Mario Draghi.
ECB-president Mario Draghi.
Foto: EPA
Duitsland en de achttien andere eurolanden zitten er ook minder comfortabel bij. Weliswaar wordt Griekenland nu in de hoek gedrukt, maar er is de eurolanden veel aan gelegen om een ongeluk in Griekenland te voorkomen. De risico’s van Europese banken in Griekenland zijn gering, direct besmettingsgevaar bij een Griekse euro-exit is er nauwelijks.
Maar niet voor niets heeft met name Duitsland zeer veel politieke energie geïnvesteerd in het bij elkaar houden van de eurozone. Het economische besmettingsgevaar mag dan zijn geweken (zeker is dat overigens niet), het politieke besmettingsgevaar is er nog wel degelijk. Bij elk volgend euroland in de problemen zullen financiële markten rekening houden met een exit.
Stappen die vertrekkers dan ook uit de Europese Unie? Wordt de ever closer union, de Unie die alleen maar intensiever en inniger wordt, dan een slinkende Unie? Volgt na Griekenland dan ook nog het Verenigd Koninkrijk met een stap uit de EU? Weliswaar om heel andere redenen, maar een eerste exit kan de doos van Pandora openen.
Griekenland lijkt ook niet te beroerd om de geopolitieke kaart te spelen. Al snel werd Cyprus bezocht en uiteraard bezworen beide regeringen dat ze op Europa zijn gericht en niet op Rusland. Maar blijft dit zo als de eurozone de Grieken keihard aanpakt? Op een verzwakt Europa aan de zuidoostelijke rand zit geen enkele politieke leider te wachten.
Varoufakis is de speltheoreticus. Hij beschouwt het speelveld alleen niet van afstand, maar zit er middenin. Voor de Griek is het daarom waarschijnlijk net zo onoverzichtelijk als voor die andere Europese spelers.