Petrobras-schandaal bedreigt heel Brazilië (1/2)
Gijs den Brinker (FD)
Vandaag, 06:00
Petrobras, tot voor kort symbool van de nieuwe welvaart in Brazilië, is nu het middelpunt van een uitdijend corruptieschandaal. Het grote oliebedrijf lijkt de afgelopen jaren vooral een grabbelton te zijn geweest. Toeleveranciers moesten corrupte werknemers omkopen om opdrachten binnen te slepen, zo kwam vorig jaar aan het licht.
De omvang van de affaire neemt inmiddels zulke proporties aan dat gevreesd wordt voor de gevolgen voor heel Brazilië. Lokale autoriteiten proberen te voorkomen dat Petrobras de hele Braziliaanse economie besmet en meetrekt in het moeras, nu tientallen politici zijn opgepakt op verdenking van medeplichtigheid bij omkoping. Behalve staatsbedrijf Petrobras zijn ook veel Braziliaanse bouwbedrijven betrokken bij de smeergeldaffaire.
Zelfs een hoge vertegenwoordiger van het Braziliaanse justitiële apparaat waarschuwt nu voor een te voortvarende aanpak van de uitwassen. ‘Natuurlijk moeten (schuldige, red.) bedrijven worden bestraft’, aldus procureur-generaal Luis Inacio Adams dinsdag tegen persbureau Bloomberg. ‘Ze moeten een proces doorlopen dat misschien traumatisch zal zijn om van te herstellen. Maar een traumatisch proces moet niet noodzakelijk de dood van een bedrijf betekenen.’
Sprookje nu historische corruptiezaak
Wat een historische corruptiezaak is geworden, begon bijna tien jaar geleden als een sprookje. Het geluk van de Brazilianen kon niet op toen Petrobras in 2007 een enorme olievondst deed. Vlak voor de kust in kilometersdiep water, onder kilometers dikke zoutlagen schoot het olieconcern in de roos. In de zogeheten pre-saltlagen liggen naar schatting zo’n 60 miljard vaten olie, vergelijkbaar met alle olie die ooit in de Noordzee is gevonden.
Van de ene op de andere dag was Brazilië een oliegrootmacht. De vondst was volgens toenmalig president Lula ‘een gift van god’. Een geschenk uit de hemel, maar een waar veel Brazilianen aanspraak op meenden te mogen maken.
Nederlands tintje
De corruptieaffaire had aanvankelijk een lelijk Nederlands tintje, omdat bouwer en verhuurder van drijvende olieplatformen SBM Offshore vorig jaar in Brazilië verwikkeld raakte in een omkoopschandaal. Maar die beschuldigingen zijn blijkbaar alleen het topje van de ijsberg. Diverse kopstukken uit het Braziliaanse en internationale bedrijfsleven zijn inmiddels aangeklaagd, waaronder ook een Japanse concurrent van SBM Offshore.
De schattingen lopen uiteen, maar in totaal zouden toeleveranciers ongeveer $?1 mrd aan smeergeld hebben betaald. Dat geld verdween vermoedelijk niet alleen in de zakken van personeel van Petrobras, maar ook in die van politici, met name uit de partij van zittend president Dilma Rousseff. Onder de 27 verdachten bevindt zich João Vaccari, de penningmeester van Rousseffs Arbeiderspartij.
De politieke gevolgen van het Petrobras-schandaal zijn nog niet uitgekristalliseerd, maar kunnen verstrekkend zijn. De populariteit van Rousseff, die afgelopen oktober werd herkozen, is in mum van tijd naar een dieptepunt gedaald.
Massale demonstraties
De misstanden hebben de afgelopen maanden tot massale demonstraties geleid. Grote groepen Brazilianen eisen het aftreden van Rousseff, vooral ook omdat Rousseff zelf jarenlang een topfunctie bekleedde bij Petrobras. De president zegt niets te hebben geweten van de omkooppraktijken. Als dat waar is, slaat ze alsnog een modderfiguur. Kennelijk konden corrupte werknemers dan onder haar neus ongestoord hun gang gaan.