Onduidelijkheid over de ‘positie Omtzigt’-notitie blijft na brief van ex-verkenners
Brief aan Tweede Kamer Een brief van de ex-verkenners Ollongren en Jorritsma over de gelekte notitie roept vooral nieuwe vragen op. Of de brief de formatie kan vlottrekken, is onzeker.
Guus Valk
29 maart 2021 om 16:55 uit de nrc
Leestijd 2 minuten
Het was niet één van de zeventien lijsttrekkers die bij de voormalige verkenners Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66) heeft gepraat over Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA). Het waren óók niet de media.
Maar wie het wél was, is evenmin duidelijk. Jorritsma en Ollongren schreven maandagmiddag in een brief aan de Tweede Kamer alleen dat zij „verantwoordelijk” waren voor de notitie die vorige week donderdag per ongeluk lekte.
De onduidelijkheid blijft dus. De twee ex-verkenners moesten de Tweede Kamer een feitenrelaas sturen over hun afgebroken pogingen om te verkennen welke coalitie er na de Tweede Kamerverkiezingen kan komen.
Ollongren testte donderdag positief op corona, waarna zij in grote haast het Binnenhof verliet. Op de notitie die ze meedroeg stond onder meer te lezen: ‘positie Omtzigt: functie elders’. Ook stond er een aantekening over de ‘onderhandelingsstijl’ van CDA-leider Wopke Hoekstra.
De Kamer had Jorritsma en Ollongren om een feitenrelaas gevraagd. Maar hun brief van twee kantjes roept vooral vragen op. Ze schrijven dat een „eindverslag” sturen niet kan, omdat zij hun opdracht al hebben ingeleverd.
Wel noemen zij het „zeer ongepast” dat ze zich hadden bemoeid met „personele aangelegenheden”. „Dit had niet mogen gebeuren. Dit had niet mogen gebeuren omdat de heer Omtzigt een gekozen volksvertegenwoordiger is.”
Doorstart formatie onzeker
Het mislukken van de verkenning heeft de formatie van een nieuw kabinet volledig op zijn kop gezet. Deze week, vermoedelijk woensdag, debatteert de Kamer met de voormalige verkenners. In hun plaats zijn twee nieuwe verkenners aangesteld: Tamara van Ark (VVD) en Wouter Koolmees (D66).
Maar of de verkenning zomaar een frisse doorstart kan maken, is de vraag. In de Kamer is sprake van een grote vertrouwenscrisis, zeker omdat demissionair premier Rutte (VVD) aanvankelijk zei dat „niemand” uitleg hoefde te geven over de gelekte notitie. Dat riep veel vragen op over de gesloten bestuursstijl van Rutte.
De brief suggereert dat Jorritsma en Ollongren zélf de opmerking over Omtzigt op papier hadden gezet. Maar letterlijk staat het er niet, er wordt alleen verantwoordelijkheid genomen.
Hoe het ook zij, door alle schuld op zich te nemen, hopen de ex-verkenners dat het formatieproces zonder deze hypotheek verder kan.
Dit is vooral in het belang van Rutte, die haast wilde maken met de formatie van zijn vierde kabinet, maar bij andere politiek leiders nu met wantrouwen wordt gadegeslagen.
De ex-verkenners schrijven: „Geen van de fractievoorzitters heeft met ons gesproken over de heer Omtzigt. Geen van de fractievoorzitters heeft met ons gesproken over de onderhandelingsstijl van de heer Hoekstra.”
Ze schrijven ook dat de notitie niet is gebaseerd op wat de media bericht hadden. Dat is opmerkelijk, omdat dat juist wél stond in een brief van de nieuwe verkenners.
Vorige week vrijdag schreven zij aan de Kamer: „De passage berust volgens onze voorgangers [Jorritsma en Ollongren dus] op een inventarisatie vanuit meerdere invalshoeken, waaronder berichten in de media.” Door dit nu te ontkennen, maken de ex-verkenners het hun opvolgers weer lastiger. Nu hebben zíj wat uit te leggen.
Lastig Kamerdebat op komst
Deze week moeten Jorritsma en Ollongren zich verantwoorden in de Kamer.
Opmerkelijk genoeg zijn vier kabinetsleden daar in een andere positie aanwezig: Ollongren (minister van Binnenlandse Zaken) als voormalig verkenner, premier Rutte als VVD-fractievoorzitter, Wopke Hoekstra (Financiën) namens de CDA-fractie en Sigrid Kaag (Buitenlandse Handel) namens D66.
Woensdag worden zij beëdigd in de nieuwe Tweede Kamer. Annemarie Jorritsma is ook VVD-fractievoorzitter in de Eerste Kamer.
Het tekent hoe ingewikkeld de situatie is geworden. Mark Rutte, die tot vorige week donderdag de formatie onder controle leek te hebben, lijkt de regie in de zaak te zijn kwijtgeraakt.
De brief van Jorritsma en Ollongren was misschien ook bedoeld om het formatieproces weer op gang te helpen: wij, de verantwoordelijken, zijn vertrokken. Maar de zaak lijkt er alleen maar gecompliceerder op te worden.