CDA in een spagaat
Opvallend is dat bij prominenten van het CDA een soortgelijk geluid klinkt. De christendemocraten zitten in een spagaat. De achterban ziet graag dat de partij gaat regeren, maar de vraag is ook of het populaire Kamerlid Omtzigt dat met Rutte ziet zitten, nadat hij laatst in de Tweede Kamer zei ’vier jaar lang voorgelogen’ te zijn door het kabinet. Partijleider Wopke Hoekstra zelf toonde in zijn gesprekken met de verkenners bovendien nog weinig enthousiasme voor een kabinetsdeelname en gaf daarbij aan dat het al langer zittende deel van de fractie wel wat voor de oppositie voelde.
Vanuit de Tweede Kamer-fractie van het CDA blijft het stil. Maar CDA-minister Ferd Grapperhaus (Justitie) veroordeelt het optreden van Segers: „Ik vind het bestuurlijk onverantwoordelijk om zo afstand te nemen van de minister-president midden in de bestrijding van een ernstige crisis geleid door diezelfde minister-president.”
En onder CDA-partijprominenten klinkt steeds luider steun voor Rutte en een snoeiharde veroordeling van Segers’ uitsluiting. „Veel te veel emotie, gekakel, kippendrift”, haalt voormalig minister Hans Hillen hard uit. „Het zou wel heel bizar zijn om twee weken na de verkiezingsoverwinning afscheid van Rutte te nemen”, zegt de invloedrijke Ben Knapen, fractievoorzitter van CDA in de Eerste Kamer.
Hillen snapt prima dat Rutte zich niet laat wegduwen door andere partijen. „Hij zou geen knip voor de neus waard zijn als hij dat zou doen.” Hij vindt dat Segers ’een uitglijder’ heeft gemaakt. „Het zoveelste voorbeeld van iemand die aan het onderhandelen is met de publieke tribune”, vindt oud-fractieleider Elco Brinkman. Ex-minister Liesbeth Spies noemt het uitsluiten van Rutte ’heftig’: „Daarmee maak je het heel persoonlijk. Dat is in de politiek niet heel verstandig.”
’Onverstandig’
Knapen noemt het optreden van Segers ’nogal aanmatigend’ en ’onverstandig’. Volgens hem zijn er op meerdere fronten en door meerdere partijen fouten gemaakt, niet op de laatste plaats door verkenners Annemarie Jorritsma en Kajsa Ollongren die ook bij het Omtzigt-gesprek zaten en in hun eerdere brief glashard opschreven dat geen partijleider het tijdens de eerste verkenningsgesprekken het over de CDA-terriër heeft gehad. „Hij die zonder zonde is werpe de eerste steen”, gnuift Knapen. Het CDA moet wat hem betreft niet meedoen met het wegwerken van Rutte. „Als er een meerderheid is die Rutte weg wil hebben, moeten zij maar een formatiepoging doen. Maar dat lijkt me nogal een instabiele situatie.”
De invloedrijke CDA-senator legt daarmee de vinger op de zere plek voor het verdere verloop van de formatie. Want Rutte heeft met de 34 zetels van zijn partij nog altijd een stevige positie. En er is volgens de liberalen geen sprake van dat de VVD-leider een stapje opzij doet. Rutte zei zaterdag desnoods in de oppositie te gaan zitten, als andere partijen echt zonder hem willen.
Maar regeren zonder de VVD, en de door veel partijen uitgesloten PVV en FvD, lijkt een illusie. Er zijn dan maar liefst zeven partijen nodig om tot een meerderheid te komen: D66, CDA, SP, PvdA, GL, PvdD en CU. Een op het oog onhaalbare combinatie van partijen die op verschillende dossiers recht tegenover elkaar staan. „Ik heb niet het idee dat er bij veel partijen is nagedacht over de volgende stap”, concludeert CDA’er Brinkman.
Het alternatief zonder de VVD wordt in Den Haag al spottend de ’zevendwergenvariant’ genoemd. PVV-leider Geert Wilders lijkt het maandag met genoegen te aanschouwen: „Zo Mark Rutte, hoe voelt dat nu om door andere partijen te worden uitgesloten?”
Voortouw
Dinsdag komen alle zeventien partijen weer bij elkaar om te praten over wie de nieuwe informateur moet worden die de kabinetsformatie weer op kan pakken. D66-leider Kaag vindt dat de VVD niet meer het voortouw mag nemen, bij de VVD klinkt dat ze het initiatief van harte bij D66 laten. De naam van Herman Tjeenk Willink klinkt vaak als het gaat over de nieuwe informateur, of anders in elk geval een ’type-Tjeenk’. Hoet moet in elk geval iemand zijn die op meer afstand van de politiek staat. SCP-directeur Kim Putters wordt vaak genoemd.
CDA’er Hillen: „Achter de kwestie-Omtzigt gaat iets fundamenteels schuil: de verhouding tussen de Staat en de burger. Als de Staat de burger niet meer begrijpt, is het mis.” Wat hem betreft moet de nieuwe informateur advies over dit ’kernprobleem’ uitbrengen.
Los van de vraag wie de formatie vlot moet trekken, stipt Knapen aan: „Het heeft nu vooral veel tijd nodig.”
Tijd die wellicht wonden kan helen en in het voordeel van Rutte zou kunnen werken. Want ook al steunde de gehele oppositie de motie van wantrouwen, het hardop uitspreken niet meer met Ruttes VVD te willen werken bleef dit weekeinde beperkt tot CU en SP.
Een GL-woordvoerder laat weten dat de partij nu kijkt wat de VVD doet. Bij de PvdA ging de deur donderdagnacht na het debat ook nog niet helemaal dicht. Bij die partij valt te horen dat het heel moeilijk wordt, de bal bij VVD, D66 en CDA ligt, en de deur ook niet al op een kier staat: „Er is nog niet eens een deur.” Maar een harde uitsluiting klonk er niet: „Zeg nooit nooit.”