Bij de grote postfusie is het nu aan de waakhond
Fusie PostNL en Sandd De politiek wil het. PostNL en Sandd willen het. Fuseren. Maar waakhond ACM is niet dol op een monopolist.
Mark Duursma
12 september 2018
Wat doet de waakhond? Dat was de centrale vraag in een debat over de toekomst van de postbezorging in Nederland, woensdagmiddag in de Tweede Kamer.
Hoe zal de Autoriteit Consument & Markt (ACM), hoeder van concurrentie en beschermer van de consument, oordelen over een samengaan van de twee grote postbedrijven, PostNL en Sandd? Als het aan de politiek ligt is er maar één antwoord mogelijk: de waakhond dient die samenwerking goed te keuren. En, zo vinden de meeste partijen, mocht het oordeel anders uitpakken, dan moet het kabinet de ACM buitenspel zetten en het huwelijk van PostNL en Sandd alsnog zegenen.
Er móét iets gebeuren op de postmarkt. De geadresseerde brievenbuspost – brieven en tijdschriften – krimpt met 8 à 10 procent per jaar. Consumenten verstuurden vorig jaar 7 procent van de totale hoeveelheid brievenbuspost: 168 miljoen poststukken, tien per persoon. Interessanter voor de postbedrijven zijn de zakelijke klanten, in 2017 goed voor 2,4 miljard poststukken en bijna 1 miljard euro omzet. Maar ook banken, verzekeraars en andere partijen sturen hun berichten steeds meer digitaal.
Niemand twijfelt eraan dat de postmarkt op zal gaan in een ‘bredere bezorgmarkt’, waarbij pakjes, maaltijden en diensten thuis of op het werk worden afgeleverd. De sterk stijgende pakkettenmarkt, aangejaagd door webwinkelen, heeft nu nog een apart netwerk. Alleen al vanwege overlast en vervuiling door bestelbusjes ligt samenwerking voor de hand. Slimmere bezorging komt eraan, maar hoe dat er precies uit gaat zien en wanneer die komt, weet niemand.
De uitdager
Voorlopig moet er dus een oplossing komen voor de kwijnende postmarkt. De vijfdaagse postbezorging moet volgens de wet tot in de provincie gewaarborgd blijven, en politici willen dat de druk op arbeidsvoorwaarden van sorteerders en bezorgers vermindert. Dit voorjaar initieerde staatssecretaris Mona Keijzer (Economische Zaken, CDA), een ‘postdialoog' met alle betrokkenen.
Het belangrijkste advies dat uit deze dialoog kwam: „Ondersteun waar mogelijk een consolidatie van de twee grote postbedrijven in Nederland.” PostNL-topvrouw Herna Verhagen zegt al een paar jaar dat concurrentie in een krimpmarkt niet kan, en ze krijgt nu gelijk. ‘Consolidatie’ is nu het sleutelwoord. In de praktijk betekent dat overname van Sandd door PostNL, dat ruim 80 procent van de markt bezit.
Van echte liefde tussen de twee bedrijven is geen sprake. Sandd is de brutale uitdager uit Apeldoorn, die PostNL graag beticht van een-tweetjes met de overheid en misbruik van de dominante positie. En Sandd vindt de reguliere postzegel van PostNL met 83 cent veel te duur. De prijs steeg sinds 2013 met 53 procent, komend jaar mag hij naar 95 cent. Sandds standaardtarief is 60 cent bij een tweedaagse bezorging. Vorig jaar introduceerde Sandd een kerstzegel van 50 cent, dit jaar wordt de oplage van 10 miljoen zegels verdubbeld.
Toch staan beide open voor samenwerking. Ze zien dat de tassen van hun bezorgers steeds leger worden en dat ze samen efficiënter kunnen werken. Met een gedeelde bezorger worden de tassen voller.
Lees ook: Eind vorig jaar wilde de topman van Sandd nog volop concurreren met PostNL
Niet alleen de bedrijven willen samengaan. Vier vakbonden roepen Keijzer op om de overname zo snel mogelijk te realiseren: „Consolidatie van de twee grote postbedrijven is de enige optie die een betaalbare postdienst veiligstelt voor de komende jaren.” Zowel werkgelegenheid als arbeidsvoorwaarden zijn erbij gebaat, zeggen de bonden.
De staatssecretaris wil het, alle politieke partijen willen het. Alleen: een postbedrijf met 95 procent marktaandeel is in feite monopolist. En daar is de ACM niet gek op.
Voor coalitiepartijen CDA en ChristenUnie en de oppositie is het helder. Als de ACM de overname afkeurt, moet Keijzer een beroep doen op artikel 47 van de Mededingingswet. Dat artikel geeft haar de mogelijkheid een fusie na afkeuring van de ACM alsnog toe te staan, als „gewichtige redenen van algemeen belang zwaarder wegen dan te verwachten belemmering van de mededinging”. De onafhankelijke toezichthouder wordt in dat geval overruled door de politiek.
Vooral PvdA-Kamerlid William Moorlag hamerde op inzet van deze weinig gebruikte optie. Alleen D66 en VVD verzetten zich. Jessica van Eijs (D66): „Ik vind het opmerkelijk dat zoveel partijen voorsorteren op het buitenspel zetten van de ACM.”
Keijzer benadrukte het belang van een „ordentelijke procedure”. Tegelijk liet zij wel degelijk ruimte voor een beroep op artikel 47, als andere middelen de ACM niet kunnen vermurwen. Volgens Keijzer tast een eventueel beroep op het artikel de onafhankelijkheid van de ACM niet aan omdat zij als staatssecretaris „toetst op andere gronden”. Waar de ACM alleen kijkt naar mededinging, kijkt zij naar bredere publieke belangen.
PostNL en Sandd zijn nu aan zet, aldus Keijzer. Zij moeten hun fusie voorleggen aan de ACM. En dan is het aan de waakhond om de postmoloch goed of af te keuren.