Dit zijn de veelbelovendste kandidaten voor een coronavaccin
Wereldwijd werken wetenschappers koortsachtig aan een oplossing voor de coronacrisis. Dit zijn de meest beloftevolle kandidaten voor een vaccin of behandeling van het virus.
Ellen de Visser 20 maart 2020, 20:51
De ogen van de wereld waren deze week gericht op de 43-jarige Amerikaanse Jennifer Haller, manager bij een technologiebedrijf, die in Seattle het eerste potentiële vaccin tegen het coronavirus kreeg ingespoten. Op de foto die werd gemaakt kijkt ze stoïcijns vooruit, terwijl een arts, mondkapje voor, haar linkerbovenarm injecteert. De komende weken zullen nog eens 44 gezonde volwassenen de injectie krijgen, met na een maand een tweede shot. En dan zullen onze ogen opnieuw die kant op gaan, met maar twee brandende vragen: is het vaccin veilig en maken Jennifer en haar mede proefpersonen antistoffen aan tegen het virus dat de wereld nu al weken lamlegt?
mRNA-1273 heet het spul dat ze ingespoten hebben gekregen - het is zo experimenteel dat een naam nog ontbreekt - en zo zijn er wereldwijd nog vele tientallen stofjes en moleculen én bestaande medicijnen die op hun waarde worden onderzocht. Van Seattle tot Wageningen, van Leuven tot Wuhan: duizenden wetenschappers van universiteiten en farmabedrijven zijn verwikkeld in een gezamenlijke race om een vaccin of een behandeling tegen het voortjakkerende virus.
Wat zijn de belangrijkste routes? En wat de meest beloftevolle kandidaten?
Geef het lichaam de code voor de sleutels van het virus
Gevaarlijk is het waarschijnlijk niet, het allereerste vaccin dat nu bij mensen wordt getest, want er zit helemaal geen coronavirus in. Waar vaccinmakers voorheen dood of verzwakt virus nodig hadden om in het lichaam van mensen een reactie op te roepen, gebruiken ze nu een nieuwe techniek: ze nemen slechts een stukje van de genetische code van het virus (het rna), en dan alleen het stukje met de instructie voor het maken van de ‘spikes’. Die uitsteeksels aan de buitenkant gebruikt het coronavirus om de deur van de cellen in ons lichaam open te wrikken, als een sleutel in een slot. Spuit de genetische instructie voor die sleutels in bij een mens, en het lichaam verandert in een minifabriek die de sleutels zelf gaat produceren, zónder de rest van het gevaarlijke virus. Gevolg: het immuunsysteem maakt antistoffen tegen die sleutels en dat is precies de clou: als dat één keer is gebeurd, gebeurt dat een volgende keer weer. Het immuunsysteem heeft een geheugen, mocht het virus, met echte sleutels op het dak, weer voorbijkomen, dan komt heel snel de productie van antistoffen op gang en worden de sleutels (en daarmee het virus) uitgeschakeld.
Die nieuwe technologie geeft de wetenschap vaart: virussen kweken, zuiveren en op veiligheid testen kost tijd, maar een stukje synthetisch genetisch materiaal kan binnen een week door een biotechbedrijf worden geleverd. Nadat Chinese wetenschappers begin januari de genetische code van het coronavirus hadden gepubliceerd, sloegen overal wetenschappers aan het puzzelen. Seattle won de race maar wordt op de voet gevolgd door twee grote farmaceutische bedrijven en de Britse Oxford Universiteit waar volgende maand ook de eerste mensen worden gevaccineerd.
Over een paar maanden weten we meer, als het bloed van al die proefpersonen wordt nagekeken. Hebben ze antistoffen aangemaakt? Zijn dat er voldoende? En zijn het de juiste? Het is niet zomaar geregeld, waarschuwen wetenschappers: tegen een menselijk coronavirus is nog nooit een vaccin gemaakt. Bij het SARS-virus , de voorganger van het huidige virus, waren vaccinmakers hard op weg maar toen er eindelijk prototypes lagen, was de epidemie voorbij. Het virus zal muteren, zoals het griepvirus jaarlijks doet, hoe weten we of de antistoffen van nu volgend jaar hun werk al niet meer goed doen?