Lockdown kan in Z-Afrika tot economisch bloedbad leiden
Het aantal corona-infecties loopt in Zuid-Afrika snel op. Daarom mag vanaf donderdagnacht niemand in het land de deur nog uit. Is deze lockdown van drie weken voorbode van een economische ramp? In het tweede kwartaal dreigt al een krimp van minstens 5%.
Zuid-Afrika gaat vanwege het coronavirus drie weken op slot. Niemand in het land mag na donderdagnacht nog de deur uit, behalve voor boodschappen en medische hulp. Dat wil zeggen: zo goed en zo kwaad als dit te controleren valt in een land met miljoenen mensen in sloppenwijken. Maar president Cyril Ramaphosa zet in een poging ertoe zelfs het leger in. Hij werd dinsdag overladen met complimenten vanwege zijn fermheid en doortastendheid. Maar over hoe Zuid-Afrika de enorme economische klappen dient op te vangen, bleef hij opvallend vaag.
De aankondiging van de lockdown, die donderdagnacht van start zal gaan, kwam nadat het aantal corona-infecties in Zuid-Afrika maandag snel opliep. Intussen staat de teller op 554. Het geadviseerde concept van sociaal afstand houden sloeg maar moeizaam aan. Niet iedereen nam ‘het griepje’ serieus. Veel arme Zuid-Afrikanen kunnen bovendien geen dag werk missen: 55% van de bevolking (ruim 30 miljoen mensen) leeft onder de armoedegrens van €2,50 per dag. En afstand houden, laat staan in quarantaine gaan, is praktisch onmogelijk in de overbevolkte townships rond de steden.
Een elektronisch bord vraagt de bevolking van Johannesburg om binnen te blijven.Marco Longari/AFP
De druk op Zuid-Afrika om dwingender op te treden, nam de afgelopen week toe. Iets dat overigens ook geldt voor veel andere landen op het Afrikaanse continent, waar nu 1788 coronabesmettingen zijn vastgesteld. ‘Afrika moet wakker worden’, aldus luidde de Ethiopische directeur-generaal van Wereldgezondheidsorganisatie WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus, vorige week de noodklok.
Een voorbeeldfunctie
De Nederlands arts Hugo Tempelman was al ruim voor de aankondiging van Ramaphosa in ‘crisismodus’. Hij richtte in 1994 de Ndlovu Care Group op, een organisatie die een gezondheidskliniek en allerlei hulpprojecten voor jongeren in de arme Moutse-regio in de Zuid-Afrikaanse provincie Limpopo leidt. ‘Wij hebben in ons plattelandsgebied met 200.000 inwoners als NGO en kliniek een voorbeeldfunctie’, zegt hij. ‘Dus wij houden ons uiterst strikt aan alle afgekondigde voorschriften.’
Dat betekende eerder al dat Tempelmans kleuterscholen tijdelijk dichtgingen. En ook het programma voor moeders met ondervoede kinderen is aangepast. ‘Het is de bedoeling al onze medewerkers nu in te zetten om die families in ieder geval nog wel elke drie dagen een voedselpakket thuis te bezorgen’, zegt hij. ‘Anders is de schade die we creëren door toenemende ondervoeding juist weer enorm.’
‘Onder de bevolking hier heerst vaak nog het idee dat het coronavirus alleen blanke mensen in de steden treft’
Maar Tempelman weet nog niet wat allemaal precies toegestaan zal zijn tijdens de lockdown. ‘We hopen ook nog steeds een rondrijdend voorlichtingsprogramma op te zetten. Want onder de bevolking hier heerst bijvoorbeeld vaak nog het idee dat het coronavirus alleen blanke mensen in de steden treft.’ De kliniek zelf blijft uiteraard open. ‘We maken onze borst nat.’
Een jonge bevolking
Toch zag de laatste tijd een enkeling op het Afrikaanse continent ook een lichtpuntje: de bevolking van Afrika is immers jong. ‘Slechts 3% van alle Afrikanen ten zuiden van de Sahara is ouder dan 65 jaar’, benadrukte bijvoorbeeld Elsie Kanza, hoofd Afrika van het World Economic Forum. In
In Zuid-Afrika is 7% van alle mensen ouder dan 65. Kanza zette daar de percentages van China (11%) en Italië (23%) tegenover. ‘Jongeren lijken doorgaans minder ziek te worden van het virus’, legde ze uit.
Professor Jeffery Mphahlele, verbonden aan het Zuid-Afrikaanse Medical Research Council, tempert echter dat optimisme. ‘We weten nog te weinig van het virus om zulke conclusies te kunnen trekken’, waarschuwt hij. ‘Het aantal mensen dat in Afrika tot nu toe positief is getest op corona is te klein om al patronen is ontdekken.’ Hij is eerder pessimistisch. ‘Het enige wat we zeker weten is dat in Zuid-Afrika veel mensen een verzwakt immuunsysteem hebben door ziektes als hiv, tuberculose en diabetes. Daardoor verwachten we dat de sterftekans bij een besmetting juist hier hoger zal liggen dan in Europa of China.’
5% economische krimp
Tempelman vreest zelfs dat het sterfterisico bij een corona-infectie, in het Chinese Wahun 1,4% voor de totale populatie coronapatiënten, in Zuid-Afrika eerder tegen de 10% zal liggen. ‘Er wonen alleen al drie miljoen mensen in dit land die hiv hebben en geen medicijnen slikken’, zegt hij. ‘In Zuid-Afrika zullen wellicht minder ouderen ziek worden, maar des te meer jongeren vanwege hun verslechterde afweersysteem.’ En Zuid-Afrika, het veruit ontwikkeldste land in Afrika, heeft volgens hem niet genoeg intensive-carebedden om alle zieken bij een grote uitbraak op te vangen.
Dat moet president Ramaphosa zich ook hebben gerealiseerd. Maar met de lockdown dreigt nu wel een economische ramp. Economisch analisten voorspellen een economische krimp in het tweede kwartaal van minstens 5%. En dat terwijl Zuid-Afrika de laatste twee kwartalen van 2019 al in recessie verkeerde en er voor het eerste kwartaal hoogstens een heel lichte groei wordt verwacht.