Pas op met kunstmatige intelligentie
Kunstmatige intelligentie zet aantoonbaar de winsten van bedrijven hoger, maar tegelijkertijd kleven er de nodige nadelen aan. Zoals bedreiging van burgerrechten en verspreiding van leugens, aldus Masja Zandbergen van Robeco.
De gebeurtenissen in de VS hebben laten zien dat de inzet van kunstmatige intelligentie (AI) ook negatieve maatschappelijke gevolgen kan hebben.
Mensen met belangstelling voor één bepaald onderwerp, bijvoorbeeld de vermeende diefstal van de Amerikaanse verkiezingen, zien door de algoritmes die social media gebruiken alleen maar informatie die dit bevestigt. Andere feiten en meningen worden niet getoond.
Onderzoek van McKinsey heeft aangetoond dat organisaties kunstmatige intelligentie gebruiken als een waardevol hulpmiddel om extra winst te creëren. Bedrijven uit talloze sectoren kennen nu al 20% of meer van hun winst voor rente en belastingen toe aan AI.
Wachten op de regelgever
Hoewel dit positief is voor beleggers, zijn wij er bij Robeco ook van overtuigd dat ondernemingen de risico's van het gebruik van AI moeten aanpakken. Hetzelfde onderzoek concludeert namelijk ook slechts een minderheid van de ondernemingen de risico's erkent en dat nog minder ondernemingen iets doen aan de reductie daarvan.
Masja Zandbergen van Robeco
Tijdens onze gesprekken met ondernemingen over dit onderwerp horen wij vaak dat toezichthouders scherpere regels moeten formuleren rond het gebruik van deze technologie. Ondernemingen die klaar zijn voor de toekomst wachten die regelgeving echter niet af, maar nemen vanaf het begin hun verantwoordelijkheid.
Maatschappelijke problemen
De maatschappelijke problemen, die het gevolg kunnen zijn van de inzet van AI, zijn legio:
Burgerrechten - AI-systemen worden in toenemende mate ingezet op maatschappelijk gevoelige terreinen als onderwijs, werkgelegenheid, huisvesting, kredietscore, beleidsvorming en strafrecht. Het gebruik vindt vaak plaats zonder context gebonden kennis of geïnformeerde toestemming, waardoor burgerrechten en burgerlijke vrijheden in het geding komen.
Werk en automatisering - Automatisering van de werkplek op basis van AI kan de efficiency verbeteren en het aantal repetitieve taken verminderen. Beroepen gaan naar verwachting veranderen, omdat automatisering in bepaalde sectoren banen creëert en in andere sectoren juist medewerkers vervangt. AI kan ook betekenen dat er meer toezicht is op het uitgevoerde werk. Ondernemingen moeten ervoor zorgen dat hun medewerkers zich er ten volle van bewust zijn dat ze worden gevolgd en beoordeeld.
Veiligheid en verantwoordelijkheid - In veel sectoren wordt AI al volop ingezet voor besluitvorming, bijvoorbeeld in de financiële dienstverlening, ziekenhuizen en het elektriciteitsnet. Door druk vanuit de markt om te innoveren, worden diverse AI-systemen al ingezet voordat hun technische veiligheid is gegarandeerd. Voorbeelden van wat er mis kan gaan zijn de zelfrijdende auto van Uber, waardoor een vrouw om het leven kwam, en een systeem van IBM dat onveilige en onjuiste kankerbehandelingen adviseerde.
Vooroordelen - Het meest besproken probleem van AI-systemen is dat ze kunnen leiden tot vooroordelen, die vooringenomenheid en maatschappelijke ongelijkheid weerspiegelen en zelfs kunnen versterken. Zo bleek uit een rapport van UNESCO dat virtuele assistenten, van Alexa van Amazon tot Siri van Apple, discriminatie op grond van geslacht versterken. Volgens dit rapport hebben deze virtuele assistenten standaard een vrouwenstem en zijn ze zodanig geprogrammeerd dat het lijkt alsof vrouwen onderdanig zijn. Op dit moment zijn nog maar 12% van de AI-onderzoekers en slechts 6% van de softwareontwikkelaars vrouwen.
Black box
Omdat AI-ingenieurs hoofdzakelijk witte, mannelijke technici zijn, kan in de ontwikkeling van toepassingen vooringenomenheid sluipen op basis van hun waarden en overtuigingen.
Ook kan het gebruik van onjuiste modellen of modellen met onbedoeld discriminatoire kenmerken leiden tot een vooringenomen systeem. Een ander probleem is de Black box, die het onmogelijk maakt de stappen te volgen die het AI-systeem neemt om tot een bepaalde beslissing te komen.
Zo kan onbewust een vooroordeel ontstaan. Erger is als er bewust vooroordelen in de algoritmes zijn ingebouwd.
Contentmoderatie in de schijnwerpers
Social media-platforms gebruiken algoritmes voor content moderatie en menselijke teams voor de controle van user-generated content op basis van een set vooraf gedefinieerde regels en richtlijnen.
Voor content moderatie moeten medewerkers beschikken over sterke psychische veerkracht. Het werk is bovendien vaak niet geschikt om vanuit huis te doen, vanwege de aanwezigheid van gezinsleden in de ruimte waarin wordt gewerkt.
Dit betekent dat ondernemingen tijdens Covid-19 de hoeveelheid content die gecontroleerd kon worden aanzienlijk moesten afschalen. Het belang en de relevantie van content moderatie werd duidelijk door de #StopHateForProfit-campagne, die zijn pijlen richtte op de rentabiliteit van kwetsende content en desinformatie op Facebook.
Boycot van advertenties
De campagne kreeg het voor elkaar dat meer dan 1.000 adverteerders – waaronder grote spelers zoals Target, Unilever en Verizon – in juli 2020 overgingen tot een boycot van advertenties op Facebook.
Ook in de aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen bleven de schijnwerpers gericht op content moderatie. Alle grote social media-bedrijven stelden toen strengere voorschriften en procedures op.
AI vraagt om engagement
Vanuit beleggersperspectief zien we grote kansen in de AI-trend. Wij erkennen echter ook dat AI ongewenste effecten met zich mee kan brengen en vinden dat de ondernemingen waarin wij beleggen die moeten aanpakken.