Kunnen we de opwarming van de aarde tegengaan zonder kernenergie?
16 november 2018 17:06 Laatste update: 14 uur geleden
Kernenergie wordt sinds kort weer volop genoemd als essentieel middel om de opwarming van de aarde tegen te gaan, want met zonnepanelen en windmolenparken alleen gaan we de planeet niet redden, toch?
Televisiepresentator Arjen Lubach haalde nucleaire energie twee weken geleden in zijn programma "uit de taboesfeer". VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zag zijn kans schoon om een lans te breken voor kernenergie. De media haakten in en het debat bereikte menig koffieautomaat en keukentafel in Nederland.
Klimaatwetenschappers van de Verenigde Naties concludeerden in een onlangs verschenen klimaatrapport (pdf) dat de temperatuur op aarde tussen 2030 en 2050 verder zal stijgen. Zonder drastische afname van de CO2-uitstoot zal de aarde dan spoedig 1,5 graad zijn opgewarmd ten opzichte van de pre-industriële periode.
De onderzoekers hebben berekend wat landen moeten doen om het bij die 1,5 graden te houden, omdat de gevolgen bij een grotere temperatuurstijging desastreus zijn. En inderdaad, in deze modellen gaat kernenergie een grotere rol spelen om van onze kolen-, gas- en olieverslaving af te komen.
Klimaatwetenschappers over de hele wereld, die samen het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) vormen, werkten aan het VN-rapport. Het onderzoek was een wens van de 195 landen die in 2015 het klimaatakkoord van Parijs tekenden.
In het rapport schetst het IPCC vier sterk uiteenlopende scenario's voor een CO2-neutrale wereld in 2050. De scenario's zijn afhankelijk van de mondiale vraag naar energie. Het VN-panel berekent in al die gevallen dat het gebruik van nucleaire energie de komende veertig jaar sterk zal groeien, van 98 procent tot 500 procent ten opzichte van 2010.
Daarnaast moet de wereld volgens de onderzoekers inzetten op hernieuwbare energiebronnen, zoals bijvoorbeeld wind- en zonne-energie, maar ook op CO2-opslag, biomassa en andere alternatieve energiebronnen. En uitstoot van schadelijke stoffen door grote industrieën en bijvoorbeeld auto's moet drastisch omlaag.
Wereldleiders vieren dat een akkoord is bereikt op de klimaattop in Parijs in 2015 (Foto: AFP)
Jaarlijks sterven veel meer mensen door luchtvervuiling
Kerncentrales kunnen in potentie een invloedrijke rol spelen. Bij het opwekken van kernenergie komt geen CO2 vrij, het is een constante energiebron en kerncentrales hebben een hoge leveringszekerheid.
Meerdere studies tonen aan dat gebruik van kernenergie in plaats van fossiele brandstof wereldwijd veel gezondheidsklachten en doden gerelateerd aan luchtvervuiling voorkomt. Daarnaast is het risico op een kernramp zoals die met de reactoren in Tsjernobyl en Fukushima heel klein. Bovendien zijn moderne reactoren veel veiliger dan die in Oekraïne en Japan waren.
André Faaij, hoogleraar Energie Systeem Analyse aan de Rijksuniversiteit Groningen, onderschrijft de genoemde voordelen van kernenergie. "Op het fragment van Lubach is een hoop aan te merken, maar het is absoluut waar dat de gevaren van kernenergie relatief klein zijn. Jaarlijks sterven veel meer mensen aan de gevolgen van luchtvervuiling door kolencentrales."
'Met alleen wind- of zonne-energie gaat het niet lukken'
"Nieuwe energiebronnen moeten de sterk groeiende vraag naar energie en tegelijk fossiele brandstoffen vervangen. Het doel van 1,5 graden haal je alleen als de CO2-uitstoot mondiaal in een ongekend tempo naar beneden gaat. Met alleen wind- of zonne-energie gaat dat niet lukken", zegt Faaij, die zichzelf sinds 1 november wetenschappelijk directeur bij ECN part of TNO, het grootste onderzoekscentrum op het energiegebied in Nederland, mag noemen.
Kernenergie is niet per se nodig. Maar het IPCC stelt dat als je opties als kernenergie, CO2-opslag of biobrandstof schrapt en de klus wil klaren met bijvoorbeeld alleen wind- en zonne-energie, het niet zal lukken. "Het is een en-enverhaal, een of-ofverhaal kunnen we ons niet permitteren. Opties schrappen is duurder om het uiteindelijke doel te bereiken", zegt hij.
Belangrijkste voordelen van kernenergie
Geen CO2-uitstoot
Constante energiebron
Risico's zijn heel klein
Technologie wordt steeds beter
Beeld dat wereld niet zonder kernenergie kan, is onjuist
Klimaatwetenschapper Detlef van Vuuren leverde namens Nederland een bijdrage aan het laatste IPCC-rapport. Het ontstane beeld dat de wereld niet zonder kernenergie kan om de 1,5 graden te halen, is volgens hem onjuist. "Er is voor gekozen om vier interessante routes te laten zien waarmee je die 1,5 graad kunt halen en in die scenario's neemt nucleaire energie toe." Het klimaatpanel heeft volgens hem juist deze scenario's uitgelicht, omdat ze zo divers en uitlopend zijn. Het aantal berekende scenario's is echter veel groter.
Kernenergie is volgens Van Vuuren geen kwestie van 'moeten'. "Wetenschappers hebben ook meerdere scenario's berekend waarin kernenergie is weggelaten. Je kunt het missen, omdat je de risico's bijvoorbeeld te groot vindt. Het halen van het doel van 1,5 graden wordt dan niet onmogelijk."
"Alleen wordt elektriciteit een klein beetje duurder als je nucleaire energie uitsluit. Lastiger wordt het bijvoorbeeld als landen niet kiezen voor CO2-opslag, energiebesparing of bio-energie. Het halen van het beoogde doel wordt dan vaak onmogelijk."