Analyse
Biden verrast Amerikanen met trefzekerheid
====================================
Eerste 100 dagen De nieuwe president is scherp van start gegaan, wetend dat het politieke tij al bij de verkiezingen van 2022 kan keren.
Bas Blokker
30 april 2021 om 22:17 uit de NRC
Leestijd 3 minuten
Aanhangers van Joe Biden juichen donderdag tijdens een toespraak van de president in Duluth, in de staat Georgia, om zijn honderdste dag in functie te markeren.
De haast van Joe Biden, de doortastendheid waarmee hij het ene omvangrijke wetsvoorstel na het andere presenteert, verbluft de Amerikanen die de president al een halve eeuw als politicus kennen
. „Wat een teleurstelling voor komieken”, zei tv-presentator Bill Maher deze week in zijn eigen komische nieuwsshow, terugblikkend op de eerste honderd dagen van de nieuwe president.
Alle grappen die tv-komieken alvast hadden ingeslagen, rekenend op geklungel en geknoei van de 78-jarige Biden, konden volgens Maher de prullenbak in.
„We hadden erop gerekend dat hij als een seniele oude man in zijn pyjamabroek naar werk zou komen.” In plaats daarvan is de president „scherp, geconcentreerd, trefzeker”, zei Maher. En haastig dus.
Wat jaagt Biden voort? Zijn leeftijd? De drievoudige crisis (corona, economie, sociale onrust) waar zijn regering zich voor gesteld ziet? Of het besef dat één verloren verkiezing voldoende is om alle plannen te torpederen?
En de eerste verkiezing die dat kan doen, is al over anderhalf jaar. Bij de midterm verkiezingen van november 2022 kunnen de Democraten zomaar hun krappe meerderheid in het Huis van Afgevaardigden (222-213 zetels) en hun minieme voordeel in de Senaat (50-50, met een doorslaggevende stem voor vicepresident Kamala Harris) kwijtraken.
Aan de Republikeinen zal het niet liggen. Zij bewandelen twee wegen om de Democratische Partij van haar meerderheid te beroven.
In het Congres verzetten zij zich met een ijzeren kadaverdiscipline tegen elk voorstel van Biden en de Democraten. En in de staten die zij controleren, nemen ze kieswetten aan die moeten garanderen dat de recordopkomst van de verkiezingen van vorig jaar, niet nog eens wordt behaald.
Recordopkomst
Onder de uitzonderlijke omstandigheden van de coronapandemie werd het stemmen in vrijwel alle staten vergemakkelijkt door de uitbreiding van stemmen-per-post, het openen van extra stemlocaties en de verlenging van de periode waarin de stem kon worden uitgebracht.
Het leverde meer dan 158 miljoen stemmen op, een recordopkomst van 66,3 procent, en de ongegronde beschuldiging van oud-president Donald Trump dat Biden alleen door massale fraude had kunnen winnen. Met dat laatste argument zijn Republikeinen van Montana tot Florida en van Texas tot New Jersey aan de slag gegaan met wetten die naar zijn zeggen zijn bedoeld om de veiligheid van de verkiezingen te verhogen, maar die in feite vooral het aantal kiezers beperken – en bij een lage opkomst brengen relatief meer Republikeinse kiezers hun stem uit.
In een land dat in twee, vrijwel diametraal tegen over elkaar staande politieke blokken uiteenvalt (Biden kreeg in november 51,3 procent van alle stemmen) telt elke stem, ook elke stem die niet wordt uitgebracht.
De verkiezingen van 2022 zijn de eerste die worden gehouden op basis van de meest recente volkstelling. De eerste resultaten van de census van 2020 werden afgelopen week gepresenteerd.
Daarbij viel de trage groei van het afgelopen decennium op: 7,4 procent, het laagste cijfer ooit, op het crisisdecennium van de jaren dertig van de 20ste eeuw na. Een andere betekenisvolle ontwikkeling is dat de verschuivingen in de bevolking voornamelijk een beweging laten zien van overwegend Democratische naar overwegend Republikeinse staten.
De verkiezingen van 2022 zijn de eerste die worden gehouden op basis van de meest recente volkstelling
Texas, Florida, Colorado, Montana, Oregon en North Carolina krijgen er samen zeven zetels in het Huis van Afgevaardigden bij, zes staten in het noordoosten (de zogenoemde Rust Belt) en Californië verliezen allemaal één zetel.
Omgerekend naar de stemverhoudingen in het kiescollege dat de president aanwijst, slonk de voorsprong van Biden op Trump virtueel van 74 naar 68 kiesmannen. Dit wil niet per definitie zeggen dat deze stemmen in de komende tien jaar ook naar Republikeinen zullen gaan, maar het is beslist een voordeel voor de politieke tegenstanders van Joe Biden.
De afgelopen jaren hebben Democraten en Republikeinen met argusogen naar de veranderende demografie van hun land gekeken. Democraten rekenden zich rijk met de relatieve toename van het Latino en Afrikaans-Amerikaanse deel van de bevolking – alsof die altijd en eeuwig Democratische kiezers zouden blijven. Onder de Trump-aanhang wordt gevreesd van wel. Daar doet de mare van de great replacement ofwel ‘omvolking’ (zoals Thierry Baudet het in Nederland noemt) de ronde.
Gerrymandering
Met een lagere bevolkingsgroei zijn de vooruitzichten voor de Democraten langs die weg minder gunstig. Maar het is vooral het gegeven dat wie de baas is in een staat, ook de verkiezingen daar controleert, dat de Democraten zorgen moet baren. In Texas zal de bevolkingsgroei wel vooral zijn geconcentreerd rond de grote steden, Democratische bolwerken, maar de door Republikeinen gedomineerde staatsoverheid (gouverneur, Huis en Senaat) bepaalt hoe de districtenkaart er voor de verkiezingen van 2022 uitziet.
Gerrymandering, het hertekenen van de districtenkaart in eigen voordeel, is een kunst in de Amerikaanse politiek. Een door de Democraten landelijk voorgestelde stemrechtwet moet daar een eind aan maken, maar of die wet het haalt, laat staan op tijd voor de verkiezingen van 2022, is zeer de vraag.
Lees ook Als Biden betaalbare kinderopvang aankondigt, steekt Warren haar vuist omhoog
Wat kan Biden doen om zijn partijgenoten te helpen aan een goed resultaat in 2022? Het helpt dat de coronacrisis onder zijn regering effectief bestreden wordt.
De economie trekt aan, de werkloosheid neemt af. Allemaal pluimen die Biden deze week in zijn toespraak tot het Congres op zijn eigen hoed zette.
Hij heeft bovendien het enorme voordeel dat Trump zijn voorganger is. Diens eerste honderd dagen vlogen om met tientallen decreten waarmee hij voornamelijk maatregelen van president Obama ongedaan maakte, met veel verbaal geweld en beloftes over wetgeving die die er nooit zou komen: een wet om de gammele infrastructuur aan te pakken, een nieuw zorgstelsel.
En let wel: ook Trump regeerde in zijn eerste termijn met meerderheden in Huis en Senaat.
Als het Biden wel lukt om zijn wetten langs de onwillige Republikeinen te loodsen en de Amerikaanse maatschappij een ongekende financiële overheidsinjectie te geven, dan kan dat gunstig uitpakken voor de Democraten. Columnist en econoom Paul Krugman wenste de Republikeinen cynisch succes.
Als Bidens laatste wetsvoorstel wordt aangenomen, krijgen de onder- en middenklasse 1.800 miljard dollar extra voor onderwijs en kinderzorg. „Probeer nog maar eens betaald ouderschapsverlof af te pakken”, schreef Krugman. De komende anderhalf jaar zullen Republikeinen daarom federale wetgeving zoveel mogelijk proberen te smoren. Zoals ze de afgelopen zeven jaar al hebben gedaan.