Zeldzame metalen geven China macht.
Westerse landen en China lijken hard op weg naar een handelsoorlog. China laat zien dat het de westerse landen keihard kan raken door de export van zeldzame metalen te beperken.
Zakendoen met China was lang een voor iedereen profijtelijke activiteit. China groeide uit tot de 'fabriek' van de wereld. Bedrijven en consumenten profiteerden van goedkope, technisch laagwaardige producten. Maar China wilde meer. Het zette in op hoogwaardige technologie, zoals chipproductie, auto's en machines.
En met succes. In Duitsland zijn ze er inmiddels achter dat China niet alleen een lagelonenproductieplaats is, maar een geduchte concurrent die met eigen hoogwaardige producten snel marktaandeel verovert.
De strategie die China succesvol maakt, is het gevolg van langetermijndenken. China is al tientallen jaren bezig om de aanvoer van belangrijke grondstoffen zoals koper, zink en tin veilig te stellen. Daarnaast heeft het veel geïnvesteerd in de winning en verwerking van zeldzame aardmetalen. Dat zijn metalen die essentieel zijn voor chips, munitie en computers of smartphones.
Voor veel van de aardmetalen heeft China bijna een monopoliepositie. ,,Niet alleen met de winning, maar juist in de verwerking is het westen afhankelijk van China", zegt Hans van Cleef, consultant bij adviesbureau Publieke Zaken. ,,Zeldzame aardmetalen vind je ook wel buiten China, maar de capaciteit om het te verwerken is er niet.''
Winning en verwerking is kostbaar en vervuilend. Het Westen vond het prima om dat in China te laten plaatsvinden, fabrikanten kochten het gewoon op de wereldmarkt. Maar die vlieger gaat niet meer op. China gebruikt de aardmetalen steeds vaker als wapen in de dreigende handelsoorlog.
Defensie-industrie
Vorig jaar werd de export van een paar onmisbare metalen flink teruggeschroefd. En dit jaar voerde China beperkingen in bij de export van drie andere metalen. Dat treft de halfgeleiderindustrie, want de stoffen zijn essentieel voor de productie van geavanceerde chips. Ook de defensie-industrie wordt geraakt. Een van de grondstoffen, antimoon, is nodig voor munitie die door pantsers heen kan boren en voor nachtzichtkijkers. ,,Ook voor de energietransitie zijn de zeldzame metalen van essentieel belang'', zegt Van Cleef. ,,Ze worden gebruikt in windmolens en zonnepanelen.''
Eerder gebruikte China het aardmetaalwapen toen de Amerikaanse regering ASML verbood om de nieuwste generatie chipmachines aan China te leveren. Nu lopen de spanningen op omdat Europa importheffingen wil opleggen aan Chinese elektrische auto's. Europese automakers zien Chinese stekkerauto's als levensbedreigende concurrentie.
Europa wil nu, net als de Verenigde Staten, snel minder afhankelijk worden van China. Maar dat zal niet meevallen, denkt Van Cleef. ,,Het kan wel tien jaar duren voor we hier voldoende verwerkingscapaciteit hebben. We zijn in slaap gedoezeld, het wordt tijd dat we wakker worden.''