Voorkennis? :-)
Bank ontglipt aan Volcker rule
19 augustus 2010, 8:00 | BNR.nl | Dick van Wensveen
Europa volgt terecht voorbeeld VS niet om handel voor eigen rekening te verbieden
De Volcker rule verbiedt elke Amerikaanse bank handelsactiviteiten in effecten te ondernemen voor eigen rekening (trading) als deze niets te maken hebben met cliëntenzaken (sales). De regel verbiedt ook deelname van banken in hedge funds en private equity funds en conflict of interest trading, dat is het doen van transacties die effectenbelangen van cliënten kunnen schaden.
Tijdens de behandeling in het Congres is er enige verlichting aangebracht: tot 3% van het basiskapitaal mag een bank in dergelijke deelnemingen (waarmee als regel een nauwe zakelijke band bestaat) investeren; het verbod op handelen voor eigen rekening, proprietary trading genaamd, is echter onverkort van kracht gebleven.
De motivering van het verbod op proprietary trading is dat deze activiteit een voedingsbodem bleek te zijn voor contraproductieve financiële innovatie, die de stabiliteit van het financiële systeem in gevaar brengt. De uit de hand gelopen handel in verpakte subprime hypotheken is hier het meest sprekende voorbeeld van.
Dit soort activiteiten dient dus radicaal te worden gestopt, óók omdat banken zich volledig moeten concentreren op hun kernactiviteit, namelijk het bedienen van cliënten. Bovendien maakt het stoppen van proprietary trading de bankbalansen kleiner, waardoor eventueel noodzakelijke overheidssanering wegens dreigende déconfiture overzichtelijker wordt en het dilemma van ‘too big to fail, too big to save’ wordt vermeden.
De Volcker rule vertoont tekenen van onvoldoende doordacht haastwerk. Allereerst is niet duidelijk welke zaken voor cliënten zijn en welke voor eigen rekening. Dit onderscheid is in de praktijk grijs; een ellenlange definiëring zal altijd onvolledig blijken te zijn.
Een belangrijker bezwaar is dat een totaalverbod de banken berooft van een wisselende maar vaak heel belangrijke bron van inkomsten, op het moment dat Basel met verzwaarde vermogenseisen het rendement op het eigen vermogen onder druk zet en traditionele cliëntenzaken daarvoor onvoldoende compensatie bieden. Er ontstaat daardoor grote druk om het verbod te omzeilen. Voorbereidingen daarvoor worden al getroffen.
Persberichten melden dat Goldman Sachs — de belangrijkste investment bank in de Verenigde Staten, die haar spectaculaire winstherstel in 2009 grotendeels te danken had aan trading activiteiten — van plan is de proprietary trade afdeling te sluiten en de talentvolle handelaren te verdelen over de asset management afdeling (vermogensbeheer voor cliënten) en een nieuw op te richten beleggingsfonds, dat zelfstandig middelen uit de markt gaat aantrekken. Het spreekt vanzelf dat het nieuwe fonds een belangrijke klant van asset management wordt en zo is de grote verdwijntruc compleet.
Het is momenteel onduidelijk of zo’n nieuw beleggingsfonds onder toezicht van de Fed zal vallen. Als dat het geval is zal het toezichtsregime voor beleggingsfondsen ingrijpend aangepast moeten worden, want de risico’s verbonden aan een proprietary trading fund zullen aanzienlijk verschillen van die van een gebruikelijk beleggingsfonds. Als een proprietary trading fund niet onder het Fed-toezicht komt te vallen zijn alle ingrediënten aanwezig voor een nieuwe financiële crisis, die begint zoals de vorige begon.
Het is ondenkbaar dat een proprietary trading fund haar (long) effectenpositie of haar portefeuille nieuw ontwikkelde, nog te verhandelen beleggingsproducten financiert vanuit de geldmarkt zonder een back-up faciliteit van de moederbank. Juist wegens dit soort liquiditeitsgaranties aan special investment vehicles groeide de subprime crisis in 2007 binnen de kortste keren uit tot een volledige bankencrisis. Ook als een back-up faciliteit beslist niet mag worden verleend, zal de markt aannemen dat als puntje bij paaltje komt de moederbank toch te hulp schiet, mogelijk zelfs gedwongen door de toezichthouder.
Het voorbeeld van de Volcker rule wordt in Europa terecht niet gevolgd. De Basel 3 voorschriften voorzien in een aanzienlijk verzwaarde vermogenseis voor trading voor eigen rekening. Aangezien eigen vermogen duur is worden daardoor hogere marge-eisen aan trading gesteld hetgeen deze activiteit afremt. Dat is goed want het economisch nut van proprietary trading, dat wil zeggen de bijdrage aan een optimale allocatie van besparingen, valt te betwijfelen. Het is veel beter proprietary trading binnen het bestaand bankentoezicht te houden en het risico ervan via solvabiliteits- en liquiditeitseisen te beheersen, dan het buiten de deur te zetten en te denken dat het dan geen kwaad kan.
VOETNOOT: Prof. dr. D.M.N. van Wensveen is oud-bankier en oud-hoogleraar financiële instellingen.