Petrobras-schandaal bedreigt heel Brazilië
Eind maart betuigden in São Paolo demonstranten hun steun aan olieconcern Petrobras en president Dilma Rousseff. Eind maart betuigden in São Paolo demonstranten hun steun aan olieconcern Petrobras en president Dilma Rousseff.
$44 mrd verlies door benzinesubsidies
Petrobras heeft niet alleen last van de smeergeldaffaire, maar ook van wanbeleid bij de overheid. Het staatsbedrijf moet benzine en diesel al jaren met verlies verkopen omdat de regering een prijsplafond heeft ingesteld om de inflatie in te dammen.
Door de hoge binnenlandse vraag moet Petrobras zelfs op de internationale brandstoffenmarkten benzine en diesel inkopen om deze vervolgens op de thuismarkt met verlies te verkopen. Pas eind vorig jaar mocht het grote olie- en gasconcern een lichte prijsverhoging doorvoeren, nadat president Rousseff was herkozen.
De olieprijsdaling die vorige zomer inzette, is voor Petrobras een medaille met twee kanten. De verliezen op benzine en diesel nemen erdoor af, omdat de prijzen van deze brandstoffen mee dalen met de olieprijs. Maar de olie die Petrobras zelf verkoopt levert nu ook minder op. Door de forse verliezen van de afgelopen jaren als gevolg van de Braziliaanse subsidieregeling torst Petrobras een fikse schuld mee. Sinds de maatregel van kracht werd, heeft Petrobras $44 mrd operationeel verlies geleden op benzine- en dieselverkopen.
Petrobras, tot voor kort symbool van de nieuwe welvaart in Brazilië, is nu het middelpunt van een uitdijend corruptieschandaal. Het grote oliebedrijf lijkt de afgelopen jaren vooral een grabbelton te zijn geweest. Toeleveranciers moesten corrupte werknemers omkopen om opdrachten binnen te slepen, zo kwam vorig jaar aan het licht.
De omvang van de affaire neemt inmiddels zulke proporties aan dat gevreesd wordt voor de gevolgen voor heel Brazilië. Lokale autoriteiten proberen te voorkomen dat Petrobras de hele Braziliaanse economie besmet en meetrekt in het moeras, nu tientallen politici zijn opgepakt op verdenking van medeplichtigheid bij omkoping. Behalve staatsbedrijf Petrobras zijn ook veel Braziliaanse bouwbedrijven betrokken bij de smeergeldaffaire.
Zelfs een hoge vertegenwoordiger van het Braziliaanse justitiële apparaat waarschuwt nu voor een te voortvarende aanpak van de uitwassen. ‘Natuurlijk moeten (schuldige, red.) bedrijven worden bestraft’, aldus procureur-generaal Luis Inacio Adams dinsdag tegen persbureau Bloomberg. ‘Ze moeten een proces doorlopen dat misschien traumatisch zal zijn om van te herstellen. Maar een traumatisch proces moet niet noodzakelijk de dood van een bedrijf betekenen.’
Sprookje nu historische corruptiezaak
Wat een historische corruptiezaak is geworden, begon bijna tien jaar geleden als een sprookje. Het geluk van de Brazilianen kon niet op toen Petrobras in 2007 een enorme olievondst deed. Vlak voor de kust in kilometersdiep water, onder kilometers dikke zoutlagen schoot het olieconcern in de roos. In de zogeheten pre-saltlagen liggen naar schatting zo’n 60 miljard vaten olie, vergelijkbaar met alle olie die ooit in de Noordzee is gevonden.
Van de ene op de andere dag was Brazilië een oliegrootmacht. De vondst was volgens toenmalig president Lula ‘een gift van god’. Een geschenk uit de hemel, maar een waar veel Brazilianen aanspraak op meenden te mogen maken.
Het geluk van deBrazilianen kon niet op toen Petrobras in 2007 een enorme olievondst deed
Nederlands tintje
De corruptieaffaire had aanvankelijk een lelijk Nederlands tintje, omdat bouwer en verhuurder van drijvende olieplatformen SBM Offshore vorig jaar in Brazilië verwikkeld raakte in een omkoopschandaal. Maar die beschuldigingen zijn blijkbaar alleen het topje van de ijsberg. Diverse kopstukken uit het Braziliaanse en internationale bedrijfsleven zijn inmiddels aangeklaagd, waaronder ook een Japanse concurrent van SBM Offshore.
De schattingen lopen uiteen, maar in totaal zouden toeleveranciers ongeveer $?1 mrd aan smeergeld hebben betaald. Dat geld verdween vermoedelijk niet alleen in de zakken van personeel van Petrobras, maar ook in die van politici, met name uit de partij van zittend president Dilma Rousseff. Onder de 27 verdachten bevindt zich João Vaccari, de penningmeester van Rousseffs Arbeiderspartij.
De politieke gevolgen van het Petrobras-schandaal zijn nog niet uitgekristalliseerd, maar kunnen verstrekkend zijn. De populariteit van Rousseff, die afgelopen oktober werd herkozen, is in mum van tijd naar een dieptepunt gedaald.
Massale demonstraties
De misstanden hebben de afgelopen maanden tot massale demonstraties geleid. Grote groepen Brazilianen eisen het aftreden van Rousseff, vooral ook omdat Rousseff zelf jarenlang een topfunctie bekleedde bij Petrobras. De president zegt niets te hebben geweten van de omkooppraktijken. Als dat waar is, slaat ze alsnog een modderfiguur. Kennelijk konden corrupte werknemers dan onder haar neus ongestoord hun gang gaan.
Demonstranten betuigen voor het hoofdkantoor van Petrobras hun steun voor het olieconcern en de Braziliaanse president Dilma Rousseff, die onder vuur is komen te liggen vanwege het corruptieschandaal waarin het staatsbedrijf is verwikkeld.
Megaschikking VS
De problemen bij Petrobras breiden zich ondertussen uit als een olievlek op het water. De Amerikaanse justitie heeft zich op de zaak geworpen, waardoor een megaschikking onvermijdelijk lijkt. Los daarvan zijn enkele gedupeerde beleggers eigen rechtszaken gestart. Vorige week werd bekend dat ook Petrobas’ accountant PwC zijn borst nat moet maken voor claims.
De scherp gedaalde olieprijs maakt de problemen voor Petrobras alleen maar groter. Het concern, dat een paar jaar geleden tot de grootste bedrijven van de wereld hoorde qua beurswaarde, is overladen met schulden. De grote olievoorraden zijn nog altijd niet meer dan een belofte, waarvoor eerst flink in de buidel moet worden getast. Om de grote olievoorraden te ontsluiten zijn miljardeninvesteringen nodig.
Alleen drastische oplossingen lijken nog soelaas te kunnen bieden. Petrobras is al begonnen onderdelen af te stoten en investeringen uit te stellen. Vorige week werden enkele Argentijnse oliebelangen verkocht voor ruim $?100 mln. Ook werd bekend dat China een noodkrediet van $?3,5 mrd verschaft aan de kreupele oliereus.
Economische vooruitzichten
Eenzelfde schoktherapie lijkt nodig voor de Braziliaanse economie, die vorig jaar in een recessie gleed. De regering heeft drastische bezuinigingen in het vooruitzicht gesteld, ingegeven door het feit dat de economie niet meer groeit en grote overheidstekorten anders onbeheersbaar worden. Brazilië lijdt onder de gematigde groei van de wereldeconomie en vooral de terugval van de groei in China.
Met ‘operatie wasstraat’ hopen autoriteiten het vertrouwen te herstellen
De Petrobras-problematiek verergert de economische vooruitzichten. Het geschonden vertrouwen van beleggers heeft tot een uittocht van kapitaal geleid. Omdat Brazilianen zelf structureel weinig sparen, is een tekort ontstaan aan kapitaal voor investeringen, aldus hoofd opkomende markten Marijke Zewuster van ABN Amro. Door de uittocht van kapitaal is de munt, de reaal, bovendien verder gedaald, wat de inflatie weer aanwakkert.
De Braziliaanse autoriteiten hopen het geschonden vertrouwen te kunnen herwinnen door het onderzoek naar de Petrobras-fraude — operatie wasstraat gedoopt — grondig aan te pakken. Makkelijk zal dat niet zijn, blijkt uit een reactie van Johan Smit van Intereffekt, een Nederlandse vermogensbeheerder die in Brazilië investeert. ‘Wie kan mij garanderen dat het corruptieschandaal alleen bij Petrobras speelt?’
$44 mrd verlies door benzinesubsidies