nine_inch_nerd schreef op 23 augustus 2021 16:04:
Elektrificering van stads- en streekbussen stagneertVan de 1500 bussen van Arriva zijn er 264 elektrisch, dus er moeten nog 1245 bussen worden vervangen. Dat komt neer op een investering de komende jaren van meer dan €700 mln.
Van de 1500 bussen van Arriva zijn er 264 elektrisch, dus er moeten nog 1245 bussen worden vervangen. Dat komt neer op een investering de komende jaren van meer dan €700 mln. Foto: Egbert Hartman/ ANP
De vervanging van vervuilende dieselbussen door schone elektrische bussen ligt vrijwel stil. Door de lage passagiersaantallen in het stads- en streekvervoer is er geen geld voor grootschalige investeringen in nieuw materieel. Die situatie kan nog wel ruim een jaar aanhouden.
De vervoerbedrijven willen zo snel mogelijk van de verouderde dieselbussen af, maar de pandemie gooit roet in het eten. Van de hele vloot van 5200 bussen moet nog 80% worden vervangen, zo leert een rondgang in de sector. Ook busfabrikant VDL merkt dat de vraag naar elektrische bussen zwak is.
‘De vervanging van dieselbussen is op pauze gezet', beaamt voorzitter Pedro Peters van OV-NL. De ov-bedrijven verdienen te weinig en hebben ook geen diepe zakken om grote investeringen te doen. De steunregeling van de overheid loopt tot het najaar van 2022. Elektrische bussen die eerder besteld waren, worden wel geleverd, maar nieuwe bestellingen blijven uit, zegt Peters.
Nederland was binnen Europa het verst met de vervanging van verouderde dieselbussen. Het jongste rapport van het VN-klimaatpanel over de gevaren van klimaatverandering, heeft de noodzaak van snelle substitutie nog eens onderstreept. Het streven is om uiterlijk in 2030 een vloot te hebben die stil en zonder uitlaatgassen rijdt.
Van de totale Nederlandse vloot zijn er tot dusver 1200 bussen vervangen door een model dat wordt aangedreven door elektriciteit of waterstof. Nog 4000 bussen wachten op vervanging. En omdat de bouw van een elektrische bus circa vijf ton kost — tegen twee- tot tweeënhalve ton voor de dieseluitvoering —, hangt er de komende jaren dus nog voor €2 mrd aan investeringen boven de markt.
Aan het infuus van de overheid
Voormalig staatssecretaris Stientje van Veldhoven erkende het probleem. In een brief aan de Tweede Kamer in juli schreef zij: ‘Er zijn veel ov-partijen die op dit moment, door de effecten van corona, aanhikken tegen de benodigde investeringen.’
De ov-bedrijven liggen in feite aan het infuus van de overheid. Zij krijgen een gebruikersvergoeding voor de bussen die ze inzetten. Alleen bedrijven met een kapitaalkrachtige buitenlandse eigenaar hebben een budget om de vloot op termijn te vernieuwen.
De aanschaf van nieuw materieel is daarnaast ook sterk afhankelijk van tenders die worden uitgeschreven voor regionale vervoersconcessies. Maar door de pandemie worden er geen nieuwe contracten aanbesteed. Er zijn alleen noodconcessies en dat leidt tot onzekerheid in de markt.
Extra subsidie van €40 mln
Bij VDL Groep zien ze de ontwikkeling met lede ogen aan. Tot de uitbraak van het coronavirus stroomden de orders binnen. VDL, dat concurreert met het Chinese BYD en Ebusco, leverde meer dan 500 elektrische bussen af in Nederland en de vooruitzichten leken goed. Maar nu heeft de busdivisie van het Brabantse familiebedrijf, hofleverancier van het openbaar vervoer, het moeilijk.
In 2020 daalde de omzet met 49%, overigens mede door het instorten van de vraag naar touringcars. De aanbesteding van een vervoersconcessie is altijd het moment dat er nieuwe bussen besteld worden, weet men in Eindhoven. Maar door de corona-uitbraak bleven de telefoontjes en de mails uit.
Ook de overheid constateert dat de vergroening van de vloot stokt. Het uitgangspunt was dat er in 2025 geen dieselbus meer wordt verkocht en dat vijf jaar later de hele vloot duurzaam moet zijn. Dat doel dreigt in de knel te komen. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft een extra subsidie van €40 mln beschikbaar gesteld. Vervoerbedrijven kunnen maximaal €50.000 per bus krijgen als ze een dieselbus vervangen door een elektrisch exemplaar.
‘Elke funding is welkom’, zegt ceo Anne Hettinga van Arriva Nederland over die subsidieregeling ‘Maar die subsidie gaat om een fractie van onze investering.’ Zijn ov-bedrijf, gevestigd in Heerenveen en goed voor een marktaandeel van 33% in het busvervoer, staat voor grote aankopen.
Arriva gaat 1245 bussen vervangen
Hettinga wil de komende jaren fors gaan investeren. ‘Als het door corona slechter gaat, dan moet je niet alleen maar saneren. Wij gaan investeren in elektrificatie van de vloot.’ In Brabant en Limburg wordt het vervangingsprogramma versneld. Daar rijden straks 400 elektrische bussen.
Arriva, onderdeel van Deutsche Bahn, heeft van het moederbedrijf groen licht gekregen voor de plannen. Van de 1500 bussen zijn er 264 elektrisch, dus er moeten nog 1245 bussen worden vervangen. Dat komt neer op een investering de komende jaren van meer dan €700 mln. Hettinga: ‘Openbaar vervoer is nu eenmaal kapitaalintensief. Onze aandeelhouder steunt onze plannen.'
Anders dan veel concurrenten zal Arriva de bussen zelf gaan kopen. ‘We willen baas in eigen huis blijven. We gaan geen fees betalen aan een leasemaatschappij. Op termijn is kopen goedkoper, denken wij, zeker als je ook het onderhoud zelf gaat doen.' Tot dusver kocht Arriva de bussen vaak bij VDL. Straks opnieuw? Hettinga: ‘Ja, mits ze competitief zijn.’
Bij streekvervoerder Qbuzz is al ruim een derde van de vloot elektrisch. Maar net als veel branchegenoten heeft de onderneming in coronatijd geen winst kunnen maken. Qbuzz sloot de boeken vorig jaar met een verlies voor belasting van €10 mln. ‘Dat maakt investeringen uiterst onzeker', zegt ceo Gerrit Spijksma. Dankzij zijn grootaandeelhouder, het Italiaanse FDS, hoopt hij met Qbuzz op termijn €300 mln te kunnen steken in nieuwe bussen.
De huisbank van het ov
ING, naar eigen zeggen de grootste bank voor de ov-sector, ziet ook dat de verkoop van schone bussen stokt. De bank heeft een oplossing bedacht voor ov-bedrijven en opdrachtgevers die opzien tegen de forse investeringen die zij moeten doen in vernieuwing van het wagenpark. ‘Haal de last van de investering weg bij de vervoerders', zegt Erwin de Kok. ‘Het stads- en streekvervoer heeft het in coronatijd al heel lastig.’
De Kok is bij ING Lease verantwoordelijk voor de financiering van ov-bedrijven. De bank moet volgens hem de bussen kopen en die vervolgens via een zogeheten huurkoopregeling aanbieden aan de vervoerder. In geval van een wisseling van de concessie, gaat de financiering via de regionale opdrachtgever mee naar de volgende vervoerder. In deze opzet wordt het risico gespreid over meerdere partijen, claimt ING.
Bij bussenbouwer VDL begint het vertrouwen ondertussen wat terug te keren. ‘De komende drie jaar zal er een inhaalvraag zijn, omdat er dan weer concessies worden aanbesteed’, zegt de woordvoerder. Voorzitter Peters van brancheorganisatie OV-NL sluit zich daar bij aan. ‘Wij hopen dat eind volgend jaar de situatie weer normaal is. En dan zal bij elke nieuwe aanbesteding van een vervoersconcessie worden geëist dat het ov-bedrijf uitsluitend met elektrische bussen rijdt.'