Banken zijn nog niet klaar voor herstel
19 augustus 2009 | Het Financieele Dagblad
Door: Boer, M. de
Marcel de Boer
Banken in Nederland en elders in Europa zijn nog altijd druk bezig hun kapitaal te versterken. Dit dreigt een forse wissel te trekken op het economisch herstel.
Amsterdam
De jongste cijfers over de Europese economie laten weinig ruimte voor twijfel. Er komt dit kwartaal een einde aan de diepste recessie sinds de Tweede Wereldoorlog. In Ierland en Spanje, de landen die het hardst zijn getroffen, kan het nog even duren, maar elders zal de activiteit weer groei laten zien.
'De signalen over de economie zijn inderdaad bemoedigend', stelt econoom Carsten Brzeski van ING. 'De grote vraag is alleen of de reële economie, juist nu die weer gaat aantrekken, niet te maken krijgt met een credit crunch. Met een dusdanige schaarste aan krediet wordt een pril herstel in de knop gebroken.'
Brzeski wijst erop dat sinds de kredietcrisis uitbrak de banken voortdurend hun criteria voor het geven van leningen aan bedrijven en consumenten hebben aangescherpt. Enerzijds was dat nodig omdat ze grote verliezen leden op allerlei gesecuritiseerde producten en gedwongen werden om te 'deleveragen'. Het aantal uitstaande leningen moest weer in verhouding worden gebracht met de omvang van de eigen middelen. Anderzijds redeneerden de banken dat een economische neergang de risico's van wanbetaling op verstrekte leningen opjaagt.
Het kredietaanbod nam sterk af. Maar tot grote problemen leidde dit niet. De vraag naar krediet nam vanwege de economische neergang immers ook sterk af.
Nu de economie langzaam maar zeker weer op gang komt, zullen ondernemers weer mogelijkheden ontdekken: gaten in de markt. Ze zullen weer gaan investeren en daarvoor hebben ze geld nodig. Als de banken dan niet thuisgeven, krijgt het herstel geen momentum. 'Banken zullen de vooruitzichten van bedrijven moeten delen', stelt Brzeski. 'Doen ze dat niet, dan hebben we een probleem.'
Econoom Elwin de Groot van Rabobank kan zich in de redenatie van Brzeski vinden. 'Het gaat wat beter, maar veel ruimte voor economische groei is er niet', stelt De Groot. 'Banken zullen hun balansen proberen te versterken en hun leningenportefeuille nog eens tegen het licht houden. Zeker nu de situatie op de arbeidsmarkt verslechter zullen banken terughoudend blijven met het verstrekken van krediet.'
Juist vanwege de inschatting dat het aanpassingsproces van de financiële sector voorlopig nog niet voltooid is, rekent Rabo op een beperkt economisch herstel. Voor de eurozone gaat de bank uit van een nulgroei in 2010. Daarmee toont Rabo zich veel voorzichtiger dan bijvoorbeeld Merrill Lynch. Die zakenbank gaat inmiddels uit van een plus van 1,9%.
Overigens denkt De Groot dat een economisch herstel het vertrouwen een impuls geeft. Dat kan vervolgens via de financiële markten voor verlichting zorgen. Als de risicobereidheid toeneemt, zullen de spreads op de kapitaalmarkt dalen. Lagere rentes betekenen lagere financieringskosten en dat geeft de banken meer mogelijkheden tot het verlenen van krediet.
Van belang is vooral hoe snel het herstel doorzet, stelt De Groot. Komt het te snel, dan zitten de banken nog in het aanpassingsproces en wordt het groeipotentieel gedempt.
Nick Kounis, econoom bij Fortis, acht de kans op een spoedige credit crunch echter gering. Hij denkt dat het nog wel even duurt voordat de vraag naar geld aantrekt. De huidige stabilisatie is vooral te danken aan het herstel van de wereldhandel, overheidsstimulering en het aanvullen van de voorraden, zegt hij. Van bedrijven die weer durven te investeren in extra productiecapaciteit, is nog geen sprake.
Als die vraag toch aantrekt, loopt vooral Nederland het risico dat de banken op de rem gaan staan. Vergeleken met andere landen is het Nederlandse bankwezen immers hard geraakt door de kredietcrisis, stelt Brzeski. De verliezen belopen al gauw 4,5% van het bruto binnenlands product. In Duitsland ligt dat op 2,8% en in Frankrijk bijvoorbeeld slechts op 1,5%. Daar is het aanpassingsproces waarschijnlijk eerder afgerond.
Bemoedigend
Risico
Nederland kwetsbaar
Copyright (c) 2009 Het Financieele Dagblad